Με την ανάρτησή μας σήμερα συνεχίζουμε την μελέτη της προκαταρκτικής Έκθεσης της Επιτροπής Αλήθειας για το Δημόσιο Χρέος. Πρόκειται ουσιαστικά για τα πρώτα πορίσματα της πολυεθνικής Επιτροπής οικονομολόγων, πολιτικών επιστημόνων, διεθνολόγων και άλλων επιστημόνων υπό την προεδρία της κα Ζωής Κωνσταντοπούλου, Προέδρου της Βουλής που αποδεικνύουν ότι το Δημόσιο Χρέος είναι όχι μόνον μη βιώσιμο αλλά αθέμιτο, παράνομο και επονείδιστο. Σε προηγούμενη ανάρτησή μας είχαμε μελετήσει βασικά σημεία από το Πρώτο Κεφάλαιο της Έκθεσης με τίτλο "Το χρέος πριν από την Τρόικα", βλέπε εδώ
Σήμερα συνεχίζουμε τη μελέτη μας με το Δεύτερο Κεφάλαιο υπό τον τίτλο: "Η εξέλιξη του ελληνικού δημόσιου χρέους, 2010-2015". Βασικό συμπέρασμα του κεφαλαίου αυτού είναι ότι η πρώτη δανειακή σύμβαση που υπέγραψε ο Γ. Παπανδρέου το 2010 αποσκοπούσε πρωταρχικά στη διάσωση των ελληνικών και άλλων ευρωαϊκών ιδιωτικών τραπεζών επιτρέποντας στις τελευταίες να μειώσουν την έκθεσή τους σε ομόλογα του ελληνικού δημοσίου. Σημειώνουμε ότι ολόκληρη την Έκθεση της Επιτροπής Αλήθειας και ειδικότερα το δεύτερο κεφάλαιο στις σελ. 23-28 μπορείτε να μελετήσετε εδώ
 |
| Η πρόεδρος και τα μέλη της Επιτροπής Αλήθειας για το Δημόσιο Χρέος |
Παρακάτω παρουσιάζουμε τα βασικότερα σημεία του Δευτέρου Κεφαλαίου της έκθεσης της Επιτροπής Αλήθειας:
Τα βασικά συμπεράσματα είναι:
- στόχος της πρώτης δανειακής σύμβασης του Μαΐου 2010, ύψους 110 δις ευρώ ήταν να διασωθούν οι τράπεζες που είχαν εκτεθεί στο ελληνικό δημόσιο χρέος.
- το δάνειο αυτό επέτρεψε στις ευρωπαϊκές και ελληνικές τράπεζες να μειώσουν την έκθεσή τους στα ελληνικά ομόλογα, μεταφέροντας έτσι τον κίνδυνο στους πολυμερείς και διμερείς δανειστές
- η δεύτερη δανειακή σύμβαση, η οποία περιλάμβανε πρόσθετα δάνεια συνολικού ύψους 130 δις ευρώ και "κούρεμα" ύψους 53,5% της ονομαστικής αξίας των ελληνικών ομολόγων, επιδείνωσε ακόμη περισσότερο την κρίση
- στους χαμένους του προγράμματος ανταλλαγής ομολόγων του ιδιωτικού τομέα PSI συγκαταλέγονται οι δημόσιοι φορείς, με απώλειες ύψους 16,2 δις ευρώ.
- τα συνταξιοδοτικά ταμεία σήκωσαν το μεγαλύτερο βάρος των απωλειών αυτών καταγράφοντας ζημίες ύψους 14,5 δις ευρώ.
- σε αντιδιαμετρικά αντίθετη κατεύθυνση, οι ελληνικές τράπεζες αποζημειώθηκαν πλήρως για τις απώλειές τους, ενώ οι ξένοι ιδιώτες πιστωτές αποζημειώθηκαν εν μέρει για τις απώλειες του "κουρέματος" με τη χρήση δελεαστικών ρητρών ("sweeteners")
- η διαχείριση της κρίσης ήταν αποτυχημένη διότι η τραπεζική κρίση, αντιμετωπίστηκε σαν να ήταν κρίση δημοσίου χρέους.
Αναλυτικότερα:
Από το 2009 έως και τον Μάιο του 2010: η θέση του ελληνικού τραπεζικού συστήματος ήταν ευάλωτη, κάτι που αποδεικνύεται από τον υψηλό βαθμό μόχλευσης (σημείωση δική μας: δηλαδή οι τράπεζες δάνειζαν τεράστια ποσά, τελείως αναντίστοιχα με την καταθετική τους βάση και χωρίς σοβαρή αξιολόγηση των δανειοληπτών και πραγματοποιώντας τεράστια ανοίγματα) του τραπεζικού τομέα στο σύνολό του. Λίγο νωρίτερα, τον Οκτώβριο του 2008 η κυβέρνηση Καραμανλή έδωσε στις τράπεζες πακέτο ενίσχυσης 28 δις ευρώ. Αιτία ήταν οι γενικότερες ανησυχίες για την φερεγγυότητα των τραπεζών. Τα 5 δις εξ' αυτών διατέθηκαν για να εξασφαλιστεί η συμμόρφωση των τραπεζών με τους κανόνες κεφαλαιακών απαιτήσεων. Τα υπόλοιπα από τα 28 δις διατέθηκαν στις τράπεζες με τη μορφή εγγυήσεων.
Από το 2009 έως τον Μάιο του 2010
Μετά τις βουλευτικές εκλογές της 4ης Οκτωβρίου 2009, και πριν από το μνημόνιο του 2010, η κυβέρνηση Παπανδρέου αναθεώρησε προς τα πάνω, με τρόπο παράνομο, τόσο το δημοσιονομικό έλλειμμα όσο και το δημόσιο χρέος. Οι ευρωπαϊκές αρχές συνεργάστηκαν μαζί της, στις διαδοχικές παράτυπες αναθεωρήσεις προς τα επάνω των επίσημων στατιστικών στοιχείων για το δημοσιονομικό έλλειμμα και το δημόσιο χρέος.
Κάποια παραδείγματα παράνομης αναθεώρησης του δημοσίου χρέους:
-Ένα απο τα πιο προκλητικά παραδείγματα παραποίησης του δημοσίου ελλείμματος αφορά τις υποχρεώσεις των δημοσίων νοσοκομείων. Οι προμηθευτές των νοσοκομείων αποπληρώνονταν σε ημερομηνία μεταγενέστερη της ημερομηνίας παράδοσης λόγω των απαιτούμενων από το Ελεγκτικό Συνέδριο διαδικασιών.
Η Επιτροπή Αλήθειας εντόπισε τον Σεπτέμβριο του 2009 συσσωρευμένο υπέρμετρο αριθμό μη θεωρημένων νοσοκομειακών οφειλών από τα έτη 2005-2008 με άγνωστη συνολική αξία. Στις 2 Οκτωβρίου 2009, στο πλαίσιο των καθιερωμένων η ΕΣΥΕ (ΕΛ.ΣΤΑΤ.) έστειλε στη Eurostat τους προβλεπόμενους πίνακες κοινοποίησης χρέους και ελλείμματος. Σ' αυτούς η κατά προσέγγιση εκτίμηση των νοσοκομειακών υποχρεώσεων ανερχόταν σε 2,3 δις ευρώ. Στην κοινοποίηση όμως της 21ης Οκτωβρίου 2009 το παραπάνω ποσό είχε αυξηθεί τεχνητά κατά 2,5 δις ευρώ. Κατ' αυτόν τον τρόπο το σύνολο των υποχρεώσεων υψώθηκε στα 4,5 δις ευρώ. Στα ίδια τα πρακτικά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αναγράφεται πως η ανωτέρω αύξηση έγινε με εντολή του Υπ. Οικονομικών και παρά το γεγονός ότι το πραγματικό συνολικό ύψος των νοσοκομειακών υποχρεώσεων παρέμενε άγνωστο και δεν υπήρχε καμιά δικαιολογία για να καταχωρηθεί το επιπλέον αυτό ποσό μόνο στο έτος 2008 και όχι σε προηγούμενα έτη. Τον Απρίλιο του 2010 με βάση σχετική τεχνική έκθεση της ελληνικής κυβέρνησης η Eurostat όχι μόνον ενέδωσε στο αίτημα της κυβέρνησης αλλά συμπεριέλαβε ένα νέο ποσό ύψους 1,8 δις ευρώ. Συνεπώς το αρχικό νοσοκομειακό έλλειμμα των 2,3 δις ευρώ διογκώθηκε στα 6,6 δις παρά το γεγονός ότι το Ελεγκτικό Συνέδριο είχε εγκρίνει μόνο 1,2 δις από τα υποτιθέμενα 6,6 δις.
Αξίζει να τονιστεί ότι ενάμιση μήνα μετά την παράνομη αύξηση του δημοσιονομικού ελλείμματος, το Υπ. Οικονομικών κάλεσε τους προμηθευτές και τους ζήτησε να δεχτούν έκπτωση 30% για τις ανεξόφλητες υποχρεώσεις της περιόδου 2005-2008. Το ελληνικό κράτος δεν αποπλήρωσε μεγάλο μέρος των υποχρεώσεων προς τους προμηθευτές, ενώ η εν λόγω έκπτωση δεν περιλήφθηκε ποτέ στα επίσημα στατιστικά στοιχεία.
-Μια άλλη περίπτωση παραποίησης δεδομένων αφορά 17 Δημόσιες Επιχειρήσεις και Οργανισμούς (ΔΕΚΟ). Η ΕΣΥΕ και η Eurostat μεταφέροντας τις υποχρεώσεις των 17 ΔΕΚΟ από τον τομέα των Μη - Χρηματοπιστωτικών Επιχιερήσεων στον τομέα της Γενικής Κυβέρνησης το 2010, αύξησαν το δημόσιο χρέος του 2009 κατά 18,2 δις ευρώ. Η εν λόγω ομάδα επιχειρήσεων είχε συμπεριληφθεί στον τομέα των Μη-Χρηματοπιστωτικών Επιχειρήσεων, ενώ η αναταξινόμηση έγινε χωρίς να πραγματοποιηθούν οι αντίστοιχες μελέτες, πραγματοποιήθηκε εν μια νυχτί και αφού διαλύθηκε το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΛ.ΣΤΑΤ. Ο Πρόεδρος της ΕΛ.ΣΤΑΤ. επέβαλλε τις αλλαγές αυτές χωρίς να χρειαστεί να δώσει εξηγήσεις σε μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου.
-Άλλη περίπτωση αβάσιμης αύξησης του δημοσίου χρέους το 2009 σχετίζεται με την στατιστική μεταχείριση των "συμφωνιών ανταλλαγής" (swaps) που έγιναν με την Goldman Sachs. Η μονοπρόσωπη διοίκηση της ΕΛ.ΣΤΑΤ. αύξησε χάρη σ' αυτές το δημόσιο χρέος κατά 21 δις ευρώ. Το εν λόγω ποσό κατανεμήθηκε αυθαίρετα στα τέσσερα έτη της περιόδου 2006-2009. Συνολικά υπολογίζεται ότι εξαιτίας των παραπάνω προσαρμογών, αδικαιολογήτων από τεχνική άποψη, το έλλειμμα του προυπολογισμού του 2009 αυξήθηκε κατά 6 έως 8 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ.
-Διμερείς δανειακές συμφωνίες με χώρες εκτός ευρωζώνης.
-Επαναγορά ομολόγων του ελληνικού δημοσίου από τη δευτερογενή αγορά.
-Αποδοχή περισσότερων από τα 25 δις ευρώ που προσφέρθηκαν στις τελευταίες δημοπρασίες ομολόγων, όταν η κυβέρνηση είχε επιχειρήσει να δανειστεί από τις αγορές το 2010.
-Άλλες εναλλακτικές, όπως παύση πληρωμών και διαγραφή του χρέους.
Το μνημόνιο του Μαΐου 2010
Η πρώτη δανειακή σύμβαση ύψους 110 δις συνοδεύτηκε από αυτό που ο τότε πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Ζαν Κλώντ Τρισέ περιέγραψε ως "αυστηρούς όρους" (αιρεσιμότητες), δηλαδή αναγκαστικούς όρους προκειμένου να συναφθεί η δανειακή συμφωνία. Πέραν από τους προσχηματικούς λόγους χορήγησης των δανείων, ο πραγματικός στόχος (της πρώτης δανειακής σύμβασης) ήταν να προσφέρει ασφαλή έξοδο κινδύνου στους ιδιώτες ομολογιούχους που επιθυμούσαν να μειώσουν την έκθεσή τους στα ελληνικά ομόλογα, καθώς η πιθανότητα επιβολής "κουρέματος" στην ονομαστική αξία των ομολόγων τότε ήταν εξαιρετικά υψηλή.
Αυτό ήταν και η βασική αιτία για την απροθυμία των δανειστών να πρχωρήσουν νωρίτερα στο "κούρεμα" των ομολόγων δεδομένου της έκθεσης των ξένων (Γαλλικών, Γερμανικών και Ολλανδικών τραπεζών) στο ελληνικό δημόσιο και ιδιωτικό χρέος.
"Η έκθεση των γαλλικών τραπεζών στην Ελλάδα ανερχόταν σε 60 δις ευρώ, ενώ των γερμανικών στα 35 δις. Εάν τυχόν υποχρεώνονταν σε σοβαρές απώλειες στα ελληνικά τους ομόλογα - καθώς και στα υπόλοιπα ομόλογα χωρών της ευρωζώνης που κατείχαν - η βιωσιμότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος θα επισκιαζόταν από ένα τεράστιο σύννεφο". (Blustein) Επομένως, μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι η πρώτη δανειακή σύμβαση, καθώς και το πρώτο Μνημόνιο, σχεδιάστηκαν για να διασώσουν τους ιδιώτες πιστωτές της χώρας, ιδίως τις τράπεζες και όχι την Ελλάδα.
Από τον Μάιο του 2010 έως τον Φεβρουάριο του 2012
Η απροθυμία των πιστωτών να συμφωνήσουν σε «κούρεμα» των ελληνικών ομολόγων είχε ως αποτέλεσμα να αυξηθεί το ελληνικό δημόσιο χρέος από τα 299 δις σε 355 δις ευρώ μεταξύ τέλους του 2009 και τέλους του 2011. Πρόκειται για μια αύξηση 18,78%. Ακόμη πιο σημαντική ήταν η ριζική αλλαγή του προφίλ του χρέους. Εξαιτίας της μαζικής πώλησης των ελληνικών ομολόγων που κατείχαν οι ευρωπαϊκές και ελληνικές τράπεζες, το δημόσιο χρέος που ως τότε κατείχε ο ιδιωτικός τομέας μεταφέρθηκε σε άλλα κράτη-μέλη της ευρωζώνης και στο ΔΝΤ. Το ποσοστό των ομολόγων στο ελληνικό χρέος μειώθηκε από 91,1% το 2009 σε 70,5% το 2011. Κατά το ίδιο χρονικό διάστημα, το ποσοστό των δανείων αυξήθηκε από 5,2% σε 25,3%.
Στις 26 Οκτωβρίου 2011, το Συμβούλιο της ΕΕ αποφάσισε να επιβληθεί νέο πρόγραμμα στην Ελλάδα, το οποίο περιελάμβανε πρόσθετα δάνεια ύψους 130 δις ευρώ, ποσό σημαντικά υψηλότερο των 109 δις ευρώ που ανέφερε μια προηγούμενη προσφορά, του Ιουλίου 2011.
Η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα (PSI)
Η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους ολοκληρώθηκε στις 9 Μαρτίου 2012, με την ανταλλαγή των υπαρχόντων ομολόγων με νέα ομόλογα που είχαν υποστεί «κούρεμα». Το συνολικό ποσό του χρέους μειώθηκε κατά 106 δις το Φεβρουάριο του 2012 σε σχέση με το ύψος του πριν από την ανταλλαγή. Η εν λόγω μείωση δεν επηρέασε όμως το χρέος που βάρυνε τη χώρα, καθώς συμφωνήθηκε η χορήγηση νέου δανείου ύψους 130 δις ευρώ, το οποίο συμπεριλάμβανε και ένα αρχικό κονδύλι ύψους 48 δις για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Είναι λοιπόν σαφές ότι και αυτή η σύμβαση σχεδιάστηκε για την προστασία του χρηματοπιστωτικού τομέα και την ελαχιστοποίηση των δικών του απωλειών. Δεν ήταν τυχαίο το γεγονός ότι στις διαπραγματεύσεις του χειμώνα του 2012, που είχαν αίσιο τέλος για τους πιστωτές, πρωταγωνιστούσαν στελέχη του Διεθνούς Χρηματοπιστωτικού Ινστιτούτου και ο τότε διευθύνων σύμβουλος του Ινστιτούτου και τέως τραπεζίτης, Τσαρλς Νταλάρα.
Στους μεγαλύτερους χαμένους του PSI συγκαταλέγονταν οι δημόσιοι οργανισμοί και οι μικρο-ομολογιούχοι. Με την ψήφιση δύο νόμων, τα αποθεματικά εκατοντάδων δημόσιων οργανισμών υπέστησαν απώλειες συνολικού ύψους 16,2 δις ευρώ. Οι μεγαλύτερες απώλειες επιβλήθηκαν στα συνταξιοδοτικά ταμεία, συνολικού ύψους 14,5 δις ευρώ (από τα 21 δις των συνολικών αποθεματικών τους). Αυτές οι απώλειες, ωστόσο, δεν μείωσαν καθόλου το σύνολο του εκκρεμούς χρέους, καθώς αφορούσαν χρέος του δημόσιου τομέα προς τον δημόσιο τομέα.
Τα βασικά συμπεράσματα είναι:
- στόχος της πρώτης δανειακής σύμβασης του Μαΐου 2010, ύψους 110 δις ευρώ ήταν να διασωθούν οι τράπεζες που είχαν εκτεθεί στο ελληνικό δημόσιο χρέος.
- το δάνειο αυτό επέτρεψε στις ευρωπαϊκές και ελληνικές τράπεζες να μειώσουν την έκθεσή τους στα ελληνικά ομόλογα, μεταφέροντας έτσι τον κίνδυνο στους πολυμερείς και διμερείς δανειστές
- η δεύτερη δανειακή σύμβαση, η οποία περιλάμβανε πρόσθετα δάνεια συνολικού ύψους 130 δις ευρώ και "κούρεμα" ύψους 53,5% της ονομαστικής αξίας των ελληνικών ομολόγων, επιδείνωσε ακόμη περισσότερο την κρίση
- στους χαμένους του προγράμματος ανταλλαγής ομολόγων του ιδιωτικού τομέα PSI συγκαταλέγονται οι δημόσιοι φορείς, με απώλειες ύψους 16,2 δις ευρώ.
- τα συνταξιοδοτικά ταμεία σήκωσαν το μεγαλύτερο βάρος των απωλειών αυτών καταγράφοντας ζημίες ύψους 14,5 δις ευρώ.
- σε αντιδιαμετρικά αντίθετη κατεύθυνση, οι ελληνικές τράπεζες αποζημειώθηκαν πλήρως για τις απώλειές τους, ενώ οι ξένοι ιδιώτες πιστωτές αποζημειώθηκαν εν μέρει για τις απώλειες του "κουρέματος" με τη χρήση δελεαστικών ρητρών ("sweeteners")
- η διαχείριση της κρίσης ήταν αποτυχημένη διότι η τραπεζική κρίση, αντιμετωπίστηκε σαν να ήταν κρίση δημοσίου χρέους.
Αναλυτικότερα:
Από το 2009 έως και τον Μάιο του 2010: η θέση του ελληνικού τραπεζικού συστήματος ήταν ευάλωτη, κάτι που αποδεικνύεται από τον υψηλό βαθμό μόχλευσης (σημείωση δική μας: δηλαδή οι τράπεζες δάνειζαν τεράστια ποσά, τελείως αναντίστοιχα με την καταθετική τους βάση και χωρίς σοβαρή αξιολόγηση των δανειοληπτών και πραγματοποιώντας τεράστια ανοίγματα) του τραπεζικού τομέα στο σύνολό του. Λίγο νωρίτερα, τον Οκτώβριο του 2008 η κυβέρνηση Καραμανλή έδωσε στις τράπεζες πακέτο ενίσχυσης 28 δις ευρώ. Αιτία ήταν οι γενικότερες ανησυχίες για την φερεγγυότητα των τραπεζών. Τα 5 δις εξ' αυτών διατέθηκαν για να εξασφαλιστεί η συμμόρφωση των τραπεζών με τους κανόνες κεφαλαιακών απαιτήσεων. Τα υπόλοιπα από τα 28 δις διατέθηκαν στις τράπεζες με τη μορφή εγγυήσεων.
Από το 2009 έως τον Μάιο του 2010
Μετά τις βουλευτικές εκλογές της 4ης Οκτωβρίου 2009, και πριν από το μνημόνιο του 2010, η κυβέρνηση Παπανδρέου αναθεώρησε προς τα πάνω, με τρόπο παράνομο, τόσο το δημοσιονομικό έλλειμμα όσο και το δημόσιο χρέος. Οι ευρωπαϊκές αρχές συνεργάστηκαν μαζί της, στις διαδοχικές παράτυπες αναθεωρήσεις προς τα επάνω των επίσημων στατιστικών στοιχείων για το δημοσιονομικό έλλειμμα και το δημόσιο χρέος.
Κάποια παραδείγματα παράνομης αναθεώρησης του δημοσίου χρέους:
-Ένα απο τα πιο προκλητικά παραδείγματα παραποίησης του δημοσίου ελλείμματος αφορά τις υποχρεώσεις των δημοσίων νοσοκομείων. Οι προμηθευτές των νοσοκομείων αποπληρώνονταν σε ημερομηνία μεταγενέστερη της ημερομηνίας παράδοσης λόγω των απαιτούμενων από το Ελεγκτικό Συνέδριο διαδικασιών.
Η Επιτροπή Αλήθειας εντόπισε τον Σεπτέμβριο του 2009 συσσωρευμένο υπέρμετρο αριθμό μη θεωρημένων νοσοκομειακών οφειλών από τα έτη 2005-2008 με άγνωστη συνολική αξία. Στις 2 Οκτωβρίου 2009, στο πλαίσιο των καθιερωμένων η ΕΣΥΕ (ΕΛ.ΣΤΑΤ.) έστειλε στη Eurostat τους προβλεπόμενους πίνακες κοινοποίησης χρέους και ελλείμματος. Σ' αυτούς η κατά προσέγγιση εκτίμηση των νοσοκομειακών υποχρεώσεων ανερχόταν σε 2,3 δις ευρώ. Στην κοινοποίηση όμως της 21ης Οκτωβρίου 2009 το παραπάνω ποσό είχε αυξηθεί τεχνητά κατά 2,5 δις ευρώ. Κατ' αυτόν τον τρόπο το σύνολο των υποχρεώσεων υψώθηκε στα 4,5 δις ευρώ. Στα ίδια τα πρακτικά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αναγράφεται πως η ανωτέρω αύξηση έγινε με εντολή του Υπ. Οικονομικών και παρά το γεγονός ότι το πραγματικό συνολικό ύψος των νοσοκομειακών υποχρεώσεων παρέμενε άγνωστο και δεν υπήρχε καμιά δικαιολογία για να καταχωρηθεί το επιπλέον αυτό ποσό μόνο στο έτος 2008 και όχι σε προηγούμενα έτη. Τον Απρίλιο του 2010 με βάση σχετική τεχνική έκθεση της ελληνικής κυβέρνησης η Eurostat όχι μόνον ενέδωσε στο αίτημα της κυβέρνησης αλλά συμπεριέλαβε ένα νέο ποσό ύψους 1,8 δις ευρώ. Συνεπώς το αρχικό νοσοκομειακό έλλειμμα των 2,3 δις ευρώ διογκώθηκε στα 6,6 δις παρά το γεγονός ότι το Ελεγκτικό Συνέδριο είχε εγκρίνει μόνο 1,2 δις από τα υποτιθέμενα 6,6 δις.
Αξίζει να τονιστεί ότι ενάμιση μήνα μετά την παράνομη αύξηση του δημοσιονομικού ελλείμματος, το Υπ. Οικονομικών κάλεσε τους προμηθευτές και τους ζήτησε να δεχτούν έκπτωση 30% για τις ανεξόφλητες υποχρεώσεις της περιόδου 2005-2008. Το ελληνικό κράτος δεν αποπλήρωσε μεγάλο μέρος των υποχρεώσεων προς τους προμηθευτές, ενώ η εν λόγω έκπτωση δεν περιλήφθηκε ποτέ στα επίσημα στατιστικά στοιχεία.
-Μια άλλη περίπτωση παραποίησης δεδομένων αφορά 17 Δημόσιες Επιχειρήσεις και Οργανισμούς (ΔΕΚΟ). Η ΕΣΥΕ και η Eurostat μεταφέροντας τις υποχρεώσεις των 17 ΔΕΚΟ από τον τομέα των Μη - Χρηματοπιστωτικών Επιχιερήσεων στον τομέα της Γενικής Κυβέρνησης το 2010, αύξησαν το δημόσιο χρέος του 2009 κατά 18,2 δις ευρώ. Η εν λόγω ομάδα επιχειρήσεων είχε συμπεριληφθεί στον τομέα των Μη-Χρηματοπιστωτικών Επιχειρήσεων, ενώ η αναταξινόμηση έγινε χωρίς να πραγματοποιηθούν οι αντίστοιχες μελέτες, πραγματοποιήθηκε εν μια νυχτί και αφού διαλύθηκε το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΛ.ΣΤΑΤ. Ο Πρόεδρος της ΕΛ.ΣΤΑΤ. επέβαλλε τις αλλαγές αυτές χωρίς να χρειαστεί να δώσει εξηγήσεις σε μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου.
-Άλλη περίπτωση αβάσιμης αύξησης του δημοσίου χρέους το 2009 σχετίζεται με την στατιστική μεταχείριση των "συμφωνιών ανταλλαγής" (swaps) που έγιναν με την Goldman Sachs. Η μονοπρόσωπη διοίκηση της ΕΛ.ΣΤΑΤ. αύξησε χάρη σ' αυτές το δημόσιο χρέος κατά 21 δις ευρώ. Το εν λόγω ποσό κατανεμήθηκε αυθαίρετα στα τέσσερα έτη της περιόδου 2006-2009. Συνολικά υπολογίζεται ότι εξαιτίας των παραπάνω προσαρμογών, αδικαιολογήτων από τεχνική άποψη, το έλλειμμα του προυπολογισμού του 2009 αυξήθηκε κατά 6 έως 8 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ.
και καταλήγει σχετικά με τις ανωτέρω παραποιήσεις η έκθεση της Επιτροπής Αλήθειας:
Θεωρούμε ότι η παραποίηση των στατιστικών στοιχείων συνδεόταν άμεσα με τη δραματοποίηση
της κατάστασης του προϋπολογισμού και του δημόσιου χρέους. Αυτό έγινε ώστε η κοινή γνώμη στην Ελλάδα, στην Ευρώπη και διεθνώς να πειστεί να υποστηρίξει τα λεγόμενα «μέτρα διάσωσης» της ελληνικής οικονομίας το 2010, με όλους τους αυστηρούς όρους (αιρεσιμότητες) για τον πληθυσμό της χώρας. Τα κοινοβούλια των ευρωπαϊκών χωρών ψήφισαν υπέρ της «διάσωσης» της Ελλάδας στηριγμένα σε παραποιημένα στατιστικά στοιχεία.
Η τραπεζική κρίση υποτιμήθηκε μέσω της υπερεκτίμησης των οικονομικών προβλημάτων του δημόσιου τομέα.
της κατάστασης του προϋπολογισμού και του δημόσιου χρέους. Αυτό έγινε ώστε η κοινή γνώμη στην Ελλάδα, στην Ευρώπη και διεθνώς να πειστεί να υποστηρίξει τα λεγόμενα «μέτρα διάσωσης» της ελληνικής οικονομίας το 2010, με όλους τους αυστηρούς όρους (αιρεσιμότητες) για τον πληθυσμό της χώρας. Τα κοινοβούλια των ευρωπαϊκών χωρών ψήφισαν υπέρ της «διάσωσης» της Ελλάδας στηριγμένα σε παραποιημένα στατιστικά στοιχεία.
Η τραπεζική κρίση υποτιμήθηκε μέσω της υπερεκτίμησης των οικονομικών προβλημάτων του δημόσιου τομέα.
Από το τέλος του 2009 έως τις αρχές του 2010 οι αλλεπάλληλες ανακοινώσεις νέων μέτρων λιτότητας (περικοπές δαπανών), οι διαρκείς υποβαθμίσεις της Ελλάδας από τους οργανισμούς αξιολόγησης κλπ δημιούργησαν το πλαίσιο των προϋποθέσεων για την επιδείνωση της δημοσιονομικής κατάστασης της Ελλάδας με αποτέλεσμα η κυβέρνηση να διαθέσει ακόμη περισσότερα κεφάλαια στις τράπεζες. Αυτό απέτρεψε την εξάπλωση της κρίσης σε άλλες ευρωπαϊκές τράπεζες, μεταφέροντας το βάρος της κρίσης στους έλληνες φορολογούμενους.
Λίγο αργότερα η κυβέρνηση ανακοίνωσε πως βρισκόταν σε αδυναμία πρόσβασης στις αγορές και στις 23 Απριλίου ζήτησε επίσημα την υποστήριξη της ευρωζώνης και ΔΝΤ. Στην πραγματικότητα η κατάσταση δραματοποιήθηκε μολονότι υπήρχαν εναλλακτικές λύσεις για την κάλυψη χρηματοδοτικών κενών του προϋπολογισμού 2010, όπως:
-Αύξηση του εσωτερικού δανεισμού.
Λίγο αργότερα η κυβέρνηση ανακοίνωσε πως βρισκόταν σε αδυναμία πρόσβασης στις αγορές και στις 23 Απριλίου ζήτησε επίσημα την υποστήριξη της ευρωζώνης και ΔΝΤ. Στην πραγματικότητα η κατάσταση δραματοποιήθηκε μολονότι υπήρχαν εναλλακτικές λύσεις για την κάλυψη χρηματοδοτικών κενών του προϋπολογισμού 2010, όπως:
-Αναδιάρθρωση του τραπεζικού τομέα, στο πνεύμα των μέτρων που έλαβαν οι σκανδιναβικές χώρες τη δεκαετία του 1990 και η Ισλανδία το 2008.
-Διμερείς δανειακές συμφωνίες με χώρες εκτός ευρωζώνης.
-Επαναγορά ομολόγων του ελληνικού δημοσίου από τη δευτερογενή αγορά.
-Αποδοχή περισσότερων από τα 25 δις ευρώ που προσφέρθηκαν στις τελευταίες δημοπρασίες ομολόγων, όταν η κυβέρνηση είχε επιχειρήσει να δανειστεί από τις αγορές το 2010.
-Άλλες εναλλακτικές, όπως παύση πληρωμών και διαγραφή του χρέους.
Το μνημόνιο του Μαΐου 2010
Η πρώτη δανειακή σύμβαση ύψους 110 δις συνοδεύτηκε από αυτό που ο τότε πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Ζαν Κλώντ Τρισέ περιέγραψε ως "αυστηρούς όρους" (αιρεσιμότητες), δηλαδή αναγκαστικούς όρους προκειμένου να συναφθεί η δανειακή συμφωνία. Πέραν από τους προσχηματικούς λόγους χορήγησης των δανείων, ο πραγματικός στόχος (της πρώτης δανειακής σύμβασης) ήταν να προσφέρει ασφαλή έξοδο κινδύνου στους ιδιώτες ομολογιούχους που επιθυμούσαν να μειώσουν την έκθεσή τους στα ελληνικά ομόλογα, καθώς η πιθανότητα επιβολής "κουρέματος" στην ονομαστική αξία των ομολόγων τότε ήταν εξαιρετικά υψηλή.
Αυτό ήταν και η βασική αιτία για την απροθυμία των δανειστών να πρχωρήσουν νωρίτερα στο "κούρεμα" των ομολόγων δεδομένου της έκθεσης των ξένων (Γαλλικών, Γερμανικών και Ολλανδικών τραπεζών) στο ελληνικό δημόσιο και ιδιωτικό χρέος.
"Η έκθεση των γαλλικών τραπεζών στην Ελλάδα ανερχόταν σε 60 δις ευρώ, ενώ των γερμανικών στα 35 δις. Εάν τυχόν υποχρεώνονταν σε σοβαρές απώλειες στα ελληνικά τους ομόλογα - καθώς και στα υπόλοιπα ομόλογα χωρών της ευρωζώνης που κατείχαν - η βιωσιμότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος θα επισκιαζόταν από ένα τεράστιο σύννεφο". (Blustein) Επομένως, μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι η πρώτη δανειακή σύμβαση, καθώς και το πρώτο Μνημόνιο, σχεδιάστηκαν για να διασώσουν τους ιδιώτες πιστωτές της χώρας, ιδίως τις τράπεζες και όχι την Ελλάδα.
Από τον Μάιο του 2010 έως τον Φεβρουάριο του 2012
Η απροθυμία των πιστωτών να συμφωνήσουν σε «κούρεμα» των ελληνικών ομολόγων είχε ως αποτέλεσμα να αυξηθεί το ελληνικό δημόσιο χρέος από τα 299 δις σε 355 δις ευρώ μεταξύ τέλους του 2009 και τέλους του 2011. Πρόκειται για μια αύξηση 18,78%. Ακόμη πιο σημαντική ήταν η ριζική αλλαγή του προφίλ του χρέους. Εξαιτίας της μαζικής πώλησης των ελληνικών ομολόγων που κατείχαν οι ευρωπαϊκές και ελληνικές τράπεζες, το δημόσιο χρέος που ως τότε κατείχε ο ιδιωτικός τομέας μεταφέρθηκε σε άλλα κράτη-μέλη της ευρωζώνης και στο ΔΝΤ. Το ποσοστό των ομολόγων στο ελληνικό χρέος μειώθηκε από 91,1% το 2009 σε 70,5% το 2011. Κατά το ίδιο χρονικό διάστημα, το ποσοστό των δανείων αυξήθηκε από 5,2% σε 25,3%.
Στις 26 Οκτωβρίου 2011, το Συμβούλιο της ΕΕ αποφάσισε να επιβληθεί νέο πρόγραμμα στην Ελλάδα, το οποίο περιελάμβανε πρόσθετα δάνεια ύψους 130 δις ευρώ, ποσό σημαντικά υψηλότερο των 109 δις ευρώ που ανέφερε μια προηγούμενη προσφορά, του Ιουλίου 2011.
Η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα (PSI)
Η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους ολοκληρώθηκε στις 9 Μαρτίου 2012, με την ανταλλαγή των υπαρχόντων ομολόγων με νέα ομόλογα που είχαν υποστεί «κούρεμα». Το συνολικό ποσό του χρέους μειώθηκε κατά 106 δις το Φεβρουάριο του 2012 σε σχέση με το ύψος του πριν από την ανταλλαγή. Η εν λόγω μείωση δεν επηρέασε όμως το χρέος που βάρυνε τη χώρα, καθώς συμφωνήθηκε η χορήγηση νέου δανείου ύψους 130 δις ευρώ, το οποίο συμπεριλάμβανε και ένα αρχικό κονδύλι ύψους 48 δις για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Είναι λοιπόν σαφές ότι και αυτή η σύμβαση σχεδιάστηκε για την προστασία του χρηματοπιστωτικού τομέα και την ελαχιστοποίηση των δικών του απωλειών. Δεν ήταν τυχαίο το γεγονός ότι στις διαπραγματεύσεις του χειμώνα του 2012, που είχαν αίσιο τέλος για τους πιστωτές, πρωταγωνιστούσαν στελέχη του Διεθνούς Χρηματοπιστωτικού Ινστιτούτου και ο τότε διευθύνων σύμβουλος του Ινστιτούτου και τέως τραπεζίτης, Τσαρλς Νταλάρα.
Στους μεγαλύτερους χαμένους του PSI συγκαταλέγονταν οι δημόσιοι οργανισμοί και οι μικρο-ομολογιούχοι. Με την ψήφιση δύο νόμων, τα αποθεματικά εκατοντάδων δημόσιων οργανισμών υπέστησαν απώλειες συνολικού ύψους 16,2 δις ευρώ. Οι μεγαλύτερες απώλειες επιβλήθηκαν στα συνταξιοδοτικά ταμεία, συνολικού ύψους 14,5 δις ευρώ (από τα 21 δις των συνολικών αποθεματικών τους). Αυτές οι απώλειες, ωστόσο, δεν μείωσαν καθόλου το σύνολο του εκκρεμούς χρέους, καθώς αφορούσαν χρέος του δημόσιου τομέα προς τον δημόσιο τομέα.
Μία κατηγορία που επίσης κατέγραψε σημαντικές απώλειες ήταν οι μικροομολογιούχοι. Υπολογίζεται ότι πάνω από 15.000 οικογένειες έχασαν όλες τους τις οικονομίες, οικονομίες μιας ζωής, επειδή από πολύ καιρό τα κρατικά ομόλογα προωθούνταν και αγοράζονταν σαν να ήταν μια μορφή αποταμίευσης μηδενικού κινδύνου.
Η αδικία καθίσταται προφανής εάν συγκρίνουμε την άρνηση του PSI να αποζημιώσει την εν λόγω μικρή ομάδα ομολογιούχων, ενώ ταυτόχρονα πρόσφερε πλήρη αποζημίωση στις ελληνικές τράπεζες, καθώς και δελεαστικές ρήτρες («sweeteners») στις ξένες. Eπιπλέον, η έκδοση νέων ομολόγων που διέπονται από το αγγλικό δίκαιο (που καθιστά πολύ δυσκολότερη την αναδιάρθρωση τους με μονομερή απόφαση της κυβέρνησης) υπονομεύει τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας προς όφελος των πιστωτών. Πολύ σύντομα φάνηκε καθαρά ότι η αναδιάρθρωσή του 2012 δεν βελτίωσε τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους. Το καλοκαίρι του 2013, οι ίδιοι που είχαν παρουσιάσει το PSI σαν να ήταν δήθεν η οριστική λύση της κρίσης δημόσιου χρέους, καλούσαν σε νέα αναδιάρθρωση
 |
| Η προκαταρκτική έκθεση της Επιτροπής Αλήθειας για το Δημόσιο Χρέος |
Από το 2012 έως το 2015
Tην περίοδο της «διάσωσης» (2010-2014) σημειώθηκε η μεγαλύτερη αύξηση του ελληνικού δημόσιου χρέους. Βρέθηκε εκτός ελέγχου, περνώντας από τα 299,69 δις ευρώ (129,7% του ΑΕΠ) σε 317,94 δις (177,1% του ΑΕΠ). Ταυτόχρονα, το ποσοστό των ομολόγων στο σύνολο του χρέους μειώθηκε από 91,12% σε 20,69% (2011-2014), ενώ το ποσοστό των δανείων αυξήθηκε από 5,21% σε 73,06% (2009-2014). Συγκεκριμένα, τα δάνεια του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΕΤΧΣ) αποτέλεσαν το 68,4% του συνολικού ελληνικού δημοσίου χρέους. Ο άκρως αναποτελεσματικός χαρακτήρας, από οικονομική άποψη, των δύο δανειακών συμβάσεων αποδείχθηκε το 2015, στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων για μια νέα αναδιάρθρωση του χρέους. Η ανάγκη αναδιάρθρωσης οφείλεται στο γεγονός ότι «τα δυο προγράμματα στήριξης της Ελλάδας συνιστούσαν μια κολοσσιαίων διαστάσεων διάσωση των ιδιωτών πιστωτών». (the Eiffel Group and the Glienicker Group)
Την προκαταρκτική έκθεση της Επιτροπής Αλήθειας για το Δημόσιο Χρέος μπορείτε να μελετήσετε εδώ
Επιμέλεια: Ξενοφών Οικονομικός (25.7.2015)
Η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους ολοκληρώθηκε το Δεκέμβριο του 2012, όταν η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα προχώρησε σε μαζική επαναγορά ελληνικών ομολόγων, μειώνοντας έτσι το χρέος. Ωστόσο, αυτή η επαναγορά έγινε στην τιμή των 34 λεπτών ανά ευρώ, επιτρέποντας σε ορισμένα κεφάλαια αντιστάθμισης κινδύνου (hedge funds) να αποκομίσουν υπερκέρδη. Για παράδειγμα, το Third Point, του Νταν Λεμπ, κέρδισε 500 εκατομμύρια δολάρια από τα ελληνικά ομόλογα που είχε αγοράσει μόλις έξι μήνες νωρίτερα προς 17 λεπτά ανά ευρώ.
Tην περίοδο της «διάσωσης» (2010-2014) σημειώθηκε η μεγαλύτερη αύξηση του ελληνικού δημόσιου χρέους. Βρέθηκε εκτός ελέγχου, περνώντας από τα 299,69 δις ευρώ (129,7% του ΑΕΠ) σε 317,94 δις (177,1% του ΑΕΠ). Ταυτόχρονα, το ποσοστό των ομολόγων στο σύνολο του χρέους μειώθηκε από 91,12% σε 20,69% (2011-2014), ενώ το ποσοστό των δανείων αυξήθηκε από 5,21% σε 73,06% (2009-2014). Συγκεκριμένα, τα δάνεια του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΕΤΧΣ) αποτέλεσαν το 68,4% του συνολικού ελληνικού δημοσίου χρέους. Ο άκρως αναποτελεσματικός χαρακτήρας, από οικονομική άποψη, των δύο δανειακών συμβάσεων αποδείχθηκε το 2015, στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων για μια νέα αναδιάρθρωση του χρέους. Η ανάγκη αναδιάρθρωσης οφείλεται στο γεγονός ότι «τα δυο προγράμματα στήριξης της Ελλάδας συνιστούσαν μια κολοσσιαίων διαστάσεων διάσωση των ιδιωτών πιστωτών». (the Eiffel Group and the Glienicker Group)
Την προκαταρκτική έκθεση της Επιτροπής Αλήθειας για το Δημόσιο Χρέος μπορείτε να μελετήσετε εδώ
Επιμέλεια: Ξενοφών Οικονομικός (25.7.2015)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Αγαπητοί αναγνώστες σημειώνουμε πως:
-ό,τι υπάρχει σε αυτό το blog είναι αποτέλεσμα μελέτης και έρευνας τόσο των έργων του Σωτήρη Σοφιανόπουλου όσο και άλλων επιστημόνων οι οποίοι αναφέρονται όπως και οι αντίστοιχες πηγές και βιβλιογραφία.
Ως εκ τούτου τα άρθρα μας αποτελούν πνευματικό κόπο της ομάδας μας ή μεμονωμένου συναδέλφου μας που τα συντάσσει.
Το δικαίωμα χρήσης και αναδημοσίευσης του υλικού από το blog μας καθορίζεται από τον αντίστοιχο νόμο περί πνευματικής ιδιοκτησίας Ν. 4481/2017 σε συνέχεια του Ν. 2121/1993.
-Επιτρέπεται η αναδημοσίευση άρθρου μας υπό την αυστηρή προϋπόθεση επισύναψης της πηγής μέσω ενεργού συνδέσμου και αναφοράς του blog και του ονόματος του συγγραφέως του άρθρου.
-Σχόλια θα εγκρίνονται όταν είναι σχετικά με το θέμα, εννοείται ό,τι δεν περιέχουν προσβλητικούς ή απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς και δεν περιέχουν συνδέσμους αμφιβόλου αξιοπιστίας.
-Όταν αποστέλλετε κείμενα μέσω σχολίων ή e-mail και δεν είναι δικά σας παρακαλείσθε να αναγράφετε την πηγή τους.
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία σας.
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.