Μπεντονίτης. Η Ελλάδα διαθέτει τα μεγαλύτερα κοιτάσματα μετά τις ΗΠΑ και μια από τις καλύτερες ποιότητες μπεντονίτη παγκοσμίως.

Μπεντονίτης 

 

Με το όνομα μπεντονίτης (bentonite) κυκλοφορούν στο εμπόριο άργιλοι με κύριο ορυκτολογικό συστατικό τον μοντμοριλλονίτη (montmorillonite), που χαρακτηρίζονται από την ιδιότητα ν' απορροφούν περισσότερο νερό και να διογκώνονται σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από τις άλλες πλαστικές αργίλους.

Οι μπεντονίτες σχηματίζονται από εξαλλοίωση πλούσιων σε πυρίτιο ηφαιστιακών πετρωμάτων ή φεμικών ορυκτών όπως βιοτίτη, πιθανόν μετά την απόθεσή τους σε θάλασσες ή λίμνες, καθώς και από αποσάθρωση τοφιτών. Τεράστιες αποθέσεις που έχουν προέλθει από τοφίτες πλούσιους σε ηφαιστειακό γυαλί, σχηματίζουν εκτεταμένους και συνεχείς στρωματογραφικούς ορίζοντες ή στρώματα αρκετών μέτρων. Τα ορυκτά που συνοδεύουν τα σμεκτιτικά μέλη είναι τα: καολινίτης, ιλλίτης, χαλαζίας, χριστοβαλίτης, οπάλιος, άστριοι, πυρόξενοι, βιοτίτης, ανθρακικά ορυκτά, γύψος και ζεόλιθοι.


Γένεση-αποθέματα-γεωγραφική κατανομή

Οι μπεντονίτες προήλθαν από εξαλλοίωση του υαλώδους ιστού των ηφαιστειακών τάφων, ή της ηφαιστειακής σποδού, με υδροθερμική δράση αλκαλικού περιβάλλοντος σε υποθαλλάσιες συνθήκες. Τα κοιτάσματά του αποτελούνται, γενικά, από διαφορετικού πάχους στρώματα, που βρίσκονται μέσα σε θαλάσσιες ή λημναίες αποθέσεις. Τα περισσότερα κοιτάσματα της βόρειας Αμερικής βρίσκονται μέσα σε θαλάσσιους σχηματισμούς, της κεντρικής Ευρώπης σε ανθρακοφόρους, στις περισσότερες περιπτώσεις, και των περιμεσογειακών περιοχών σε ηφαιστειογενείς σχηματισμούς. 



Τα σπουδαιότερα κοιτάσματα μπεντονίτη βρίσκονται στις ΗΠΑ, στην Ελλάδα, στην Ιταλία, Ουγγαρία, Αργεντινή, Περού, Καναδά, Μεξικό, Ν.Αφρική, Γερμανία, Ισπανία, Αλγερία, Μαρόκο και Κύπρο.  

Μπεντονίτης

Στην Ελλάδα τα κοιτάσματα μπεντονίτη, που διαπιστώθηκαν ως τώρα, μαζί με τα πιθανά αποθέματα, φθάνουν σε πολλές δεκάδες εκατομμύρια τόνοι. Τα κυριότερα και καλύτερης ποιότητος βρίσκονται στα νησιά Μήλο και Κίμωλο. Μικρότερης σημασίας κοιτάσματα βρέθηκαν και στη Λέσβο, στη Χίο κ.α.


Χρήσεις

Ο μπεντονίτης χρησιμοποιείται για πολφούς γεωτρήσεων στην έρευνα και παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου, στην παρασκευή αντιόξινων δισκίων ή εκδόχων φαρμακευτικών προϊόντων, αποξεστικών καθαριστικών, υλικών ξήρανσης ή πήκτωσης και προϊόντων σωματικής περιποίησης. Ο μπεντονίτης είναι το φθηνότερο όλων των υλικών ξήρανσης και είναι πολύ αποτελεσματικός σε θερμοκρασίες μικρότερες από 50 βαθμούς κελσίου, προσροφώντας υδρατμούς μέχρι 40% του βάρους του σε υγρασία 100%.

Επίσης, χρησιμοποιείται ως άμμος υγιεινής κατοικιδίων, για παρασκευή συμπληρωματικών ζωοτροφών, για παρασκευή μεγάλης ποικιλίας υλικών για οικοδομικά και άλλα τεχνικά έργα (φράγματα, δεξαμενές, αγωγοί κ.α.) καθώς και για επεξεργασία χάρτου. Χρησιμοποείται επίσης για επιστρώσεις χώρων υγειονομικής ταφής απορριμάτων ή λεκανών απόθεσης βιομηχανικών καταλοίπων και για υπόγεια αποθήκευση πυρηνικών αποβλήτων. 

Στα χυτήρια ο μπεντονίτης χρησιμοποιείται για συνδετικό της χαλαζιακής άμμου, με την οποία κατασκευάζονται τα καλούπια τύποι χυτεύσεως, προσδίδοντας σ' αυτά ικανοποιητική αντοχή και μεγάλη αεροδιαπερατότητα. 

Στα γεωτεχνικά έργα ο μπεντονίτης χρησιμοποιείται για την στεγανοποίηση φραγμάτων σε τεχνητές λίμνες, και ανακατωμένος με τσιμέντο, σε στεγανοποιητικές τσιμεντενέσεις. 

Ο μπεντονίτης χρησιμοποιείται και στην σφαιροποίηση (pelletizing) κονιοποιημένου εμπλουτισμένου σιδηρομεταλλεύματος (iron ore concentrates), που προέρχεται από εμπλουτισμό φτωχών σιδηρομεταλλευμάτων. 

άποψη από το εξορυκτικό πεδίο στη Μήλο (φώτο)

Παραγωγή στην Ελλάδα

Η Γαλλία εισήγαγε (το 1979) μπεντονίτη, κυρίως από την Ελλάδα και προχωρούσε στην κατεργασία του. Κατόπιν επανεξήγαγε ένα μέρος του στο εξωτερικό. Για τον λόγο αυτό δεν έχουμε ακριβή εικόνα για την παγκόσμια παραγωγή μπεντονίτη. 

Η ελληνική παραγωγή μπεντονίτη μεγαλώνει αδιάκοπα τα τελευταία χρόνια. Ένα μικρό ποσοστό της, με μορφή ενεργοποιημένου και τριμμένου μπεντονίτη, καταναλώνεται στην εσωτερική αγορά. Το υπόλοιπο (1979) εξάγεται στο εξωτερικό, ένα μέρος του ενεργοποιημένο και τριμμένο, και ένα μέρος του ακατέργαστο. Τα τελευταία χρόνια ο εξαγώμενος ακατέργαστος μπεντονίτης όλο και περιορίζεται, δίνοντας την θέση του στον κοκκώδη ξηρό και ενεργοποιημένο, που μεταφέρεται ευκολώτερα και λειοτρίβεται ύστερα από τους αγοραστές του. Ο μπεντονίτης αυτός χρησιμοποιείται, κυρίως, για την σφαιροποίηση σιδηρομεταλλευμάτων. 

Το 2003 η Ελλάδα παρήγαγε το 9% της παγκόσμιας παραγωγής μπεντονίτη, οι ΗΠΑ το 37%, οι πρώην ΣΣΔ το 7%, η Τουρκία το 6% και η Γερμανία το 5%.  

Η Ελλάδα είναι η δεύτερη χώρα μετά τις ΗΠΑ στη μεγαλύτερη παραγωγή μπεντονίτη. Οι εξορύξεις, όπως είπαμε, γίνονται κυρίως στην Μήλο και την Κίμωλο. Άλλα ορυκτά που περιέχονται στις ανωτέρω εξορύξεις είναι: χαλαζίας, άστριοι, καολινίτης και αναλλοίωτο ηφαιστειακό γυαλί. 
Εμφανίσεις μπεντονίτη έχουμε στην Λέσβο, Χίο καθώς και στην ευρύτερη περιοχή Μέστης-Συκορράχης Έβρου. Τα ενδεικτικά αποθέματα μπεντονίτη ανέρχονται σε 100 εκατομμύρια τόνους.

Μοναδικός παραγωγός μπεντονίτη -μέχρι το 2015- ήταν η εταιρεία S&B Βιομηχανικά Ορυκτά. Από το 2015 συνεχιζεται μεν η εξόρυξη αλλά η εταιρεία έχει εξαγοραστεί πλέον από τον γαλλικό επιχειρηματικό κολοσσό Imerys. 

Στις μέρες μας, η εταιρία (S&B Βιομηχανικά Ορυκτά) -βλέπε Imerys- κατέχει την πρώτη θέση στην παραγωγή μπεντονίτη στην Ευρώπη και είναι η μεγαλύτερη εξαγωγική εταιρία μπεντονίτη στον κόσμο. Σχεδόν όλος ο μπεντονίτης (98%) εξάγεται στην Ε.Ε., στη Β. Αμερική (ΗΠΑ, Καναδά) και στην Κοινοπολιτεία Ανεξαρτήτων Κρατών (κράτη της πρώην Σοβιετικής Ένωσης), Μαρόκο, κ.α.

Η Ελληνική παραγωγή κατεργασμένου Μπεντονίτη τα τελευταία χρόνια αγγίζει τούς 750.000 τόνους. Η συνολική παραγωγή μπεντονίτη το 2017, ανήλθε σε 1.100.000 τον. και 880.000 τον. κατεργασμένου. Η ποιότητα του Ελληνικού Μπεντονίτη θεωρείται μια απο τις καλύτερες παγκοσμίως.

 
Αργυρομεταλλευμάτων και Βαρυτίνης

Η S&B ή αλλιώς ''Αργυρομεταλλευμάτων και Βαρυτίνης'', όπως έγινε γνωστή ιδρύθηκε το 1934 από τους Ευριπίδη Μαυρομάτη, Ηλία Ηλιόπουλο, Γεώργιο Ηλιόπουλο και Αθανάσιο Ηλιόπουλο. Το 1937 χτίστηκαν τα πρώτα εργοστάσια στη Μήλο και άρχισε η εξαγωγή βαρυτίνης, ενώ το 1952 ξεκίνησε η παραγωγη μπεντονίτη. Είναι από τις πρώτες εταιρείες που κάνει εξαγωγές στις ΕΣΣΔ το 1954, ενώ το 1964 ξεκινούν οι εξαγωγές μπεντονίτη στις ΗΠΑ. Το 1975 φτιάχνεται το μεγαλύτερο εργοστάσιο περλίτη στην Ευρώπη με τοποθεσία τη νήσο Μήλο. Η εταιρεία κάνει την είσοδό της στην Κινεζική αγορά το 1996. Το 2000 αναλαμβάνει την διοίκησή της ο Οδυσσέας Κυριακόπουλος. Το 2013 λαμβάνει χώρα η αλλαγή ονομασίας και λογοτύπου της A&B σε S&B Βιομηχανικά Ορυκτά Α.Ε. (S&B Industrial Minerals S.A.) Η Rhone Group επενδύει στην S&B, η οποία αποχωρεί από το Χρηματιστήριο Αθηνών τον Ιούνιο του 2013. Η S&B Minerals Finance SCA ιδρύεται στο Λουξεμβούργο και γίνεται η νέα μητρική εταιρεία του Ομίλου S&B (S&B Group).

Εμπορική αξία

Το 2003 η τιμή του ακατέργαστου μπεντονίτη ανερχόταν σε 130-140 ευρώ/τόνο, ο πυρίμαχος σε 230/250 ευρώ/τόνο.
Για πολφό γεώτρησης σε 40-50 ευρώ/τόνο (προδιαγραφές API) και 130 ευρώ/τόνο (προδιαγραφές OCMA).
Λευκός μπεντονίτης: 200-1.500 ευρώ/τόνο. 
Σαπωνίτης: 160-480 ευρώ/τόνο.
Για άμμο υγιεινής κατοικιδίων: 80-90 ευρώ/τόνο. 
Το μεγάλο εύρος τιμών εξαρτάται από τον βαθμό επεξεργασίας, το μέγεθος κόκκων και τη συσκευασία. 

Επιμέλεια: Ξενοφών Οικονομικός (11.6.2019) ©

 

Copyright 4481/2017

***

Πηγές / Βιβλιογραφία :

-Ο Ελληνικός Ορυκτός Πλούτος, Σύνδεσμος Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων, Αθήνα, 1979.
-''Ορυκτός Πλούτος και Οικονομική Ανάπτυξη της χώρας'', Σταύρου Δ.Κατράκη, Τακτικού Καθηγητού Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, Αθήνα, 1965.
-''Η βαρειά Βιομηχανία στην Ελλάδα'', Δημήτρης Μπάτσης, Εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα, 1977.
-''Ο ορυκτός πλούτος της Ελλάδος'', Ανανίας Ε. Τσιραμπίδης, Εκδόσεις Γιαχούδη, Θεσσαλονίκη, 2005.
-Μούσουλου Λ. ''Το πρόβλημα της εκμεταλλεύσεως του υπόγειου πλούτου της Ελλάδας'', Αθήνα, 1962.

Σύνδεσμοι :

-άρθρο: imerisia.gr το οποίο είδαμε εδώ
-site: Σύνδεσμος Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων εδώ
-site: orykta.gr, άρθρο εδώ