"Γιατί δεν μιλάει κανείς συγκεκριμένα για το χρέος;" Δημ.Καζάκης

Η Οικονομική Επιστήμη ανήκει στις κοινωνικές επιστήμες. Είναι νομίζουμε σαφές ότι η οικονομική συμπεριφορά ενός ανθρώπου δεν μπορεί να απομονωθεί από τις ατομικές ή συλλογικές επιλογές του   (όταν αυτός ανήκει σε μια ομάδα ανθρώπων) ή και τις πολιτικές του (επιλογές). Από την άλλη η πολιτική τοποθέτηση ενός ανθρώπου (πολιτική όχι κομματική) συνεπάγεται και μια τοποθέτηση (είτε αυτό γίνεται συνειδητά είτε όχι) οικονομική. Στο http://hellas-economy.blogspot.gr/ φιλοξενούμε και άρθρα που παράλληλα με την οικονομική περιέχουν και πολιτική ανάλυση. 

Ο οικονομολόγος Δημήτρης Καζάκης (βλέπε σημείωση 1) σε ένα από τα άρθρα του στην Κυριακάτικη εφημερίδα ‘’Το Χωνί’’ http://www.toxwni.gr/ (19.4.2014) προχωρεί σε μια ανάλυση, του: ‘’Γιατί δεν μιλάει κανείς συγκεκριμένα για το χρέος;’’

ο κ.Δ.Καζάκης

Παραθέτουμε κάποια αποσπάσματα του άρθρου (οι υπογραμμίσεις δικές μας) : 

‘’…Αν σταματήσουμε για λίγο και σκεφτούμε μακριά από τις εντυπώσεις που δημιουργούν τα μέσα μαζικής προπαγάνδας, θα δούμε ότι ο πολιτικός διάλογος στη χώρας μας – αν υποθέσουμε ότι υφίσταται κάτι τέτοιο – δεν αφορά καθόλου τα θεμελιώδη προβλήματα της κατάστασής μας. Ποιο είναι λοιπόν το βασικό, το θεμελιώδες πρόβλημα της χώρας; Το χρέος. Τι κάνουμε με το χρέος;

Υπάρχει εχέφρων άνθρωπος σήμερα στην Ελλάδα, που μπορεί να αμφισβητήσει το γεγονός αυτό; Δεν νομίζω. Κι όμως. Τι παρατηρούμε στις αναμετρήσεις του επίσημου πολιτικού σκηνικού; Απουσιάζει σχεδόν κάθε σοβαρή συζήτηση για το τι μπορούμε να κάνουμε με το χρέος και πώς αυτό μπορεί να αντιμετωπιστεί αποφασιστικά. Δείτε ειδικά τις αντιπαραθέσεις των δελφίνων για την κυβέρνηση. Το χρέος περνά στο ντούκου. Σαν κάτι εντελώς δευτερεύων.

Μαζί στο ίδιο παιχνίδι

Το γιατί κάνει κάτι τέτοιο η κυβερνώσα παράταξη είναι εύκολα κατανοητό. Αποστολή της είναι η υπεράσπιση των συμφερόντων των δανειστών κι επομένως έχουν τεθεί στον αυτόματο πιλότο των πιο κερδοσκοπικών ορέξεών τους. Αυτό που δεν είναι κατανοητό, είναι γιατί η αξιωματική αντιπολίτευση, αλλά και η υπόλοιπη αντιπολίτευση, ακολουθεί κατά βήμα. Ενώ το φυσιολογικό θα ήταν να είχαν αναδείξει το ζήτημα του χρέους ως κορυφαίο, πράττουν ακριβώς το αντίθετο. Το έχουν υποβαθμίσει ως ένα στοιχείο της πολιτικής τους, όταν συνιστά την αφετηρία κάθε πολιτικής σήμερα στην Ελλάδας. Ενώ λένε ότι το χρέος δεν είναι βιώσιμο, αρνούνται να μιλήσουν συγκεκριμένα. Χρησιμοποιούν μόνο συνθήματα.

Μα πώς είναι δυνατόν να μην μιλάς για το πώς θα κάνεις το χρέος βιώσιμο, ώστε να πάψει να αποτελεί κορυφαίο αναστολέα της κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης της χώρας υπέρ του λαού και των εργαζομένων; Πώς είναι δυνατόν να το προσπερνάς μιλώντας γενικά και αόριστα για αναδιάρθρωση με κούρεμα και πληρωμή του υπολοίπου με ρήτρα ανάπτυξης; Γιατί δεν λες πώς θα το κάνεις; Με βάση ποια διεθνή πρακτική και μεθοδολογία; Επενδύοντας στην καλή διάθεση των δανειστών; Ελπίζοντας ότι μια ωραία πρωία άγνωστο πού, άγνωστο πώς, άγνωστο από ποιόν, θα γεννηθεί ξαφνικά μια μεγάλη Ευρωπαϊκή Συνδιάσκεψη για την μείωση συνολικά του χρέους στην ευρωζώνη, ή την ΕΕ; Είναι όλα αυτά σοβαρή πρόταση;

Αν έχετε προσέξει, κανείς στην αντιπολίτευση δεν θέλει το άνοιγμα μιας τέτοιας συζήτησης. Κανείς δεν θέλει να μιλήσει συγκεκριμένα και να δεσμευτεί για το τι πρέπει να γίνει με το χρέος. Ούτε και οι καλοί μας δημοσιογράφοι, οι οποίοι αν υπήρχε στον τόπο μας ελευθερία του τύπου και της ενημέρωσης, μπορούσαν κάλλιστα να εξαναγκάσουν τις πολιτικές δυνάμεις να μιλήσουν για όλα αυτά που δεν θέλουν, ή τα αποφεύγουν όπως ο διάολος το λιβάνι. Ωστόσο, ο συνδυασμός μιας τρομακτικής αμορφωσιάς που διακρίνει το συνάφι, ιδίως τους πιο προβεβλημένους, η οποία συμπληρώνεται από την ξιπασιά εκείνου που εκ θέσεως δήθεν τα γνωρίζει όλα, αλλά και ο ασφυκτικός έλεγχος των εργολάβων της ενημέρωσης, δεν επιτρέπουν να υπάρξει σοβαρή δημοσιογραφία στον τόπο μας...΄΄

΄΄…Αν δεν απαντάς στο χρέος, δεν απαντάς σε τίποτε.

Ωστόσο, το ζήτημα παραμένει κορυφαίο. Γιατί δεν μιλά κανείς συγκεκριμένα για το τι μπορεί να γίνει με το χρέος; Οι κυβερνώντες απαντούν ότι από την στιγμή που η Ελλάδα αποκαταστήσει την «αξιοπιστία» της στις αγορές, θα μπορεί να βγει να δανειστεί κι επομένως θέμα χρέους δεν υφίσταται. Αυτή η θέση από μόνη της είναι ο ορισμός της χρεοκοπίας...΄΄

΄΄… Το παράδειγμα του Περού

Δυστυχώς, το μόνο που ακούμε και βλέπουμε είναι αοριστίες και γενικότητες που δεν δεσμεύουν κανέναν και για τίποτε. Για να καταλάβει κανείς τι σημαίνει στ’ αλήθεια διαπραγμάτευση με τους δανειστές μιας χώρας από κάποιον που όντως θέλει να αλαφρώσει τον λαό και να γλυτώσει την χώρα από τα δεσμά του χρέους, θα αναφέρουμε ένα παράδειγμα. Μετά την ανακοίνωση του Μεξικό το 1982 ότι αναστέλλει τις πληρωμές του χρέους του, η παγκόσμια χρηματοπιστωτική αγορά αντιμετώπισε μια πολύ μεγάλη κρίση χρέους. Αυτή επικεντρώθηκε στις χώρες της Λατινικής Αμερικής, όπου βασικός δανειστής τους ήταν οι αμερικανικές τράπεζες.

Μια από τις πιο φτωχές χώρες της ηπείρου που πλήγηκε καίρια από την κρίση χρέους, η οποία ήταν αποτέλεσμα των ίδιων μ’ εμάς στυγνών νεοφιλελεύθερων πολιτικών από το ΔΝΤ για πάνω από 5 χρόνια, ήταν το Περού. Στις 14 Απριλίου 1985 τις προεδρικές εκλογές του Περού κερδίζει ο Άλαν Γκαρσία συγκεντρώνοντας το 45% του εκλογικού σώματος.

Περού

Ο Γκαρσία, ο οποίος ονομάστηκε και «Κένεντι της Λατινικής Αμερικής», ανέλαβε την προεδρεία σε ηλικία 36 ετών με μια εναρκτήρια ομιλία δριμύτατης καταγγελίας εναντίον όσων είχαν επιβάλλει τις πολιτικές του νεοφιλελευθερισμού στο Περού, που εμείς στην Ελλάδα ονομάζουμε πολιτικές των μνημονίων. Κατήγγειλε ανοιχτά το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ως ένα «σύγχρονο σύστημα του ιμπεριαλισμού.» Ο Γκαρσία είπε καθαρά: «Εμείς δεν έχουμε πάρε-δώσε με το ΔΝΤ… Θα παλέψουμε τις τράπεζες. Αυτές είναι ο εχθρός μας!» (Wall Street Journal, 30/8/1985) Και δήλωσε κάτι που δημιούργησε ρίγη τρόμου στις διεθνείς χρηματαγορές. Το Περού θα περιορίσει την εξυπηρέτηση του χρέους του μόλις σε 10% των εσόδων της οικονομίας του από τις εξαγωγές. Ήταν μια δέσμευση που είχε αναλάβει ως αντιπολίτευση και την τιμούσε ως εκλεγμένος Πρόεδρος του Περού.

Allen Garcia

Γιατί 10% των εσόδων από τις εξαγωγές; Διότι τόσο εκτιμούσε ότι μπορούσε να εξυπηρετήσει προκειμένου να του μείνουν πόροι για να αντιμετωπίσει την τρομακτική ανεργία, την φτώχεια, την ανέχεια, την οικονομική δυσπραγία και κατάρρευση. Κι δεν έμεινε εκεί. Την ίδια χρονιά πρωτοστατεί στη συνάντηση 11 κρατών της ηπείρου στην Καρθαγένη της Κολομβίας προκειμένου από κοινού να σχηματίσουν μέτωπο διαπραγμάτευσης με τους δανειστές.

Αυτό σημαίνει είμαι αποφασισμένος να διαπραγματευτώ με τους δανειστές και να πετύχω μείωση του χρέους. Καθορίζω πόσο είναι εκείνο που μπορεί η οικονομία μου και ο λαός να αντέξει ως εξυπηρέτηση χρέους και το δηλώνω ευθαρσώς στους δανειστές. Έτσι καθορίζεται το ποσοστό του χρέους που πρέπει να σβήσει. Ανεξάρτητα από το τι δέχονται, ή δεν δέχονται οι δανειστές…

Αξίζει τον κόπο να πούμε σύντομα τι απέγινε ο Γκαρσία του Περού. Έμπλεξε σ’ έναν ολόκληρο κυκεώνα διαπραγματεύσεων με το ΔΝΤ και τις τράπεζες, ελπίζοντας ότι μπορεί να τους πείσει να δεχτούν οικιοθελώς το «κούρεμα» του χρέους του Περού κατά 60-70% ώστε να γίνει βιώσιμο. Προσπάθησε να εθνικοποιήσει το τραπεζικό σύστημα, αλλά οι απειλές του ΔΝΤ και των δανειστών να αποσυρθούν από τις διαπραγματεύσεις, τον έκαναν να σταματήσει. Οι πολιτικές κοινωνικής στήριξης των λαϊκών εισοδημάτων που εισήγαγε τα δυο πρώτα χρόνια της προεδρίας του αναπλήρωσαν εν πολλοίς τις απώλειες των προηγούμενων 5 ετών, αλλά ο πληθωρισμός που πυροδοτήθηκε από τον μονοπωλιακό έλεγχο της οικονομίας του Περού κυρίως από αμερικανικές πολυεθνικές, εξανέμισε τα όποια οφέλη για την εγχώρια αγορά.

Ταυτόχρονα, εμφανίστηκε στον ορίζοντα – καθόλου τυχαία – το «φωτεινό μονοπάτι» (Sendero Luminoso) μια αντάρτικη συμμορία με ιδεολογικές αναφορές στον Μάο, η οποία ανέλαβε το χτύπημα των ηλεκτρικών εγκαταστάσεων και των άλλων υποδομών της χώρας. Ο Γκαρσία στον πανικό του επέτρεψε στο «βαθύ κράτος» να αναλάβει τα ηνία και η σφαγή γενικεύτηκε με όρους εμφυλίου. Το 1990 ανατρέπεται με πραξικόπημα από τον φασίστα Φουτζιμόρι, ο οποίος μετατρέπει το Περού σε πειραματόζωο του ΔΝΤ και του νεοσυντηρητισμού εξ ΗΠΑ.

Ποτέ και πουθενά…

Μια ακόμη τραγική αποτυχία ενός σχεδίου επαναδιαπραγμάτευσης του χρέους με την συναίνεση των δανειστών και του ΔΝΤ. Σ’ ολόκληρη την ιστορία των κρίσεων χρέους, καμιά χώρα δεν γλύτωσε – έστω και προσωρινά – από τα νύχια των δανειστών, με ότι αυτό συνεπάγεται για τον λαό, με διαπραγμάτευση που βασίζεται σε από κοινού συμφωνία. … Και μάλιστα εντός της ευρωζώνης που επιτρέπει στους δανειστές να ελέγχουν σχεδόν απόλυτα την οικονομία της χώρας, ελέγχοντας το νόμισμα και το τραπεζικό σύστημα;

Για να έχουμε μια καθαρή εικόνα της πορείας του δημόσιου χρέους της Ελλάδας τα τελευταία χρόνια παραθέτουμε τον παρακάτω πίνακα.

	2001	2002	2008	2009	2010	2011	2012	2013
ΚΑΘΑΡΟ ΕΘΝΙΚΟ ΔΙΑΘΕΣΙΜΟ ΕΙΣΟΔΗΜΑ (ΚΕΔΕ)	132.010	140.056	195.237	191.775	178.719	162.078	151.546	136.663
Εξυπηρέτηση δημοσίου χρέους	23.353	30.183	63.128	78.364	55.373	78.590	83.680	63.700
Σύνολο χρέους κεντρικής κυβέρνησης	155.838	171.020	262.071	298.524	340.286	367.978	305.537	325.900
Σύνολο εισαγωγών και εισπράξεων (ΣΕ&Ε)	55.232	54.274	97.928	73.069	73.839	76.069	69.166	67.724
Εξυπηρέτηση στο ΣΕ&Ε	42,3%	55,6%	64,5%	107,2%	75,0%	103,3%	121,0%	94,1%
Σύνολο χρέους στο ΣΕ&Ε	282,2%	315,1%	267,6%	408,6%	460,8%	483,7%	441,7%	481,2%
Σύνολο χρέους στο ΑΕΠ	106,4%	109,2%	112,4%	129,2%	153,2%	176,5%	158,0%	179,0%
Συνολικό χρέος στο ΚΕΔΕ	118,0%	122,1%	134,2%	155,7%	190,4%	227,0%	201,6%	238,5%
Εξυπηρέτηση στο ΚΕΔΕ	17,7%	21,6%	32,3%	40,9%	31,0%	48,5%	55,2%	46,6%
ΠΗΓΗ: Τράπεζα της Ελλάδας

Σύμφωνα με τον πίνακα η εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους έχει εκτιναχθεί από το 42,3% επί του συνόλου των εισπράξεων της ελληνικής οικονομίας από εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών το 2001 στο 107, 2% το 2009 για να φτάσει το 2013 στο 94,1% μόνο προσωρινά. Κι ο λόγος είναι γιατί από το 2014 η εξυπηρέτηση θα αυξηθεί τόσο ως προς τους πληρωτέους τόκους, όσο και ως προς τα ληξιπρόθεσμα.

Το ίδιο δείχνει και η σύγκριση με το Καθαρό Εθνικό Διαθέσιμο Εισόδημα. Από το 17,7% του ΚΕΔΕ που απορροφούσε η εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους το 2001 έφτασε στο 31,0% το 2009 για να καταλήξει στα 46,6% το 2013. Να γιατί υπάρχει αυτή η διαρκής δραματική συρρίκνωση του εθνικού εισοδήματος και ο δραστικός περιορισμός τόσο της εγχώριας καταναλωτικής δαπάνης – που έχει οδηγήσει σε κατακόρυφη πτώση την εγχώρια αγορά – αλλά και της επενδυτικής δαπάνης.

Να σημειώσουμε εδώ ότι οι επενδύσεις, ιδίως παγίου κεφαλαίου, ήδη από το 2011 έχουν αρχίσει να υστερούν έναντι των αποσβέσεων παγίου κεφαλαίου στην ελληνική οικονομία. Αποσβέσεις παγίου κεφαλαίου εννοούμε την ηθική και υλική φθορά των παραγωγικών μέσων και όλων των υποδομών που διαθέτει η ελληνική οικονομία σε επίπεδο επιχείρησης, κράτους και νοικοκυριού. Φανταστείτε λοιπόν τι σημαίνει για μια οικονομία να μην μπορεί με τις επενδύσεις της ούτε καν να αναπληρώσει την φθορά του παραγωγικού εξοπλισμού και των υποδομών της.

Ποια ανάκαμψη και κουραφέξαλα όταν το 2013 οι ακαθάριστες επενδύσεις παγίου κεφαλαίου μόλις και μετά βίας ανήλθε στο 48,2% των συνολικών αποσβέσεων παγίου κεφαλαίου της ίδιας χρονιάς. Την περίοδο 2011-2013 η ελληνική οικονομία έχασε παραγωγικό εξοπλισμό και υποδομές, χωρίς να μπορεί να τα αναπληρώσει με νέες επενδύσεις, αξίας 47,8 δις ευρώ! Δηλαδή, για να υπάρξει ανάκαμψη θα πρέπει να δαπανηθούν κοντά στα 50 δις ευρώ μόνο και μόνο για να αναπληρωθεί η ηθική και υλική φθορά του παραγωγικού εξοπλισμού, των μέσων και των υποδομών της ελληνικής οικονομίας. Μόνο και μόνο για να πούμε ότι βάζουμε φρένο στην κατηφόρα. Για φανταστείτε να έχουμε να εξυπηρετήσουμε και το δημόσιο χρέος από πάνω;

Να γιατί κανείς δεν τολμά να μιλήσει συγκεκριμένα. Τι να πει όταν οι αριθμοί είναι αμείλικτοι και οδηγούν μόνο σε ένα συμπέρασμα: συνολική διαγραφή του χρέους με απόφαση μιας αληθινά πατριωτικής και δημοκρατικής κυβέρνησης, που δεν θα μπλοφάρει με τους δανειστές, ούτε θα παίζει μαζί τους τις κουμπάρες με την φρούδα ελπίδα να τους πείσει, αλλά θα ξέρει πώς να οδηγήσει με αποφασιστικότητα την χώρα και το λαό μακριά από το σημερινό απόλυτα καταστροφικό αδιέξοδο…

                                                                                    ***

Σημείωση 1: O Δημήτρης Καζάκης είναι οικονομολόγος-αναλυτής με επαγγελματική διαδρομή σε επιχειρήσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Αρθρογραφούσε σε τακτική βάση στην εφημερίδα Ποντίκι και στο περιοδικό Hellenic Nexus έως τον Νοέμβριο του 2011. Είχε καθημερινή εκπομπή στο ραδιόφωνο στο ΡΑΔΙΟ 9 (9,89), η οποία διεκόπη στις 9/2/2012. Έχει εκδώσει το βιβλίο "Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΜΠΗΪΑ - Το χρονικό μιας προαναγγελθείσας χρεοκοπίας", Δεκέμβριος 2011, εκδόσεις "ΤΟ ΠΟΝΤΙΚΙ". Σήμερα συμμετέχει στην εφημερίδα Το Χωνί και στο διαδικτυακό ραδιόφωνο Ράδιο χωρίς FM. Από τις 14/9/2012 η ΕΚΠΟΜΠΗ ΑΕ επανήλθε μέσω του Ράδιο AΡΤ FM, 90,6, κάθε μέρα από Δευτέρα έως Παρασκευή 1-2:30 μμ. Ο Δ. Κ. έχει διαδραματίσει καίριο ρόλο στη συγκρότηση του Ενιαίου Παλλαϊκού Μετώπου (Ε.ΠΑ.Μ.), του οποίου είναι ιδρυτικό μέλος. Πρόσφατα (2013) εκδόθηκε το βιβλίο του ΄΄ΜΟΝΟΔΡΟΜΟΣ Η ΑΝΑΤΡΟΠΗ΄΄ εκδόσεις ΄΄ΤΟ ΧΩΝΙ΄΄.Ο Δημ. Καζάκης αρθρογραφεί στο προσωπικό του blog: http://dimitriskazakis.blogspot.gr/

Επιμέλεια: Ξενοφών Οικονομικός (18.8.2014)