Η Ελλάδα πρέπει ν' αποχτήσει την τεχνογνωσία αλίευσης του υαλόχελου. Οι λιμνοθάλασσες της πατρίδας μας και η θερμοκρασία τους (27-28 βαθμούς) αποτελούν μοναδικό στρατηγικό πλεονέκτημα για την εκτροφή και ανάπτυξή του. Έλλειψη άνω των 50.000 τόνων χελιών ετησίως στην Ε.Ε. που έχουμε τις προϋποθέσεις να καλύψουμε. (Β' μέρος)

Στην προηγούμενη, σχετική μας ανάρτηση, παρουσιάσαμε το -εν πολλοίς- άγνωστο ζώο ήτοι το χέλι, το μοναδικό ζώο όπως σημειώνει και ο Σ.Σοφιανόπουλος που ο άνθρωπος δεν μπόρεσε ν' αναπαράγει εκτός της φυσικής του αναπαργωγής. 

Στην παρούσα ανάρτηση συνεχίζουμε τη μελέτη μας εστιάζοντας αυτή τη φορά στο τι έχει κάνει η Ελλάδα προκειμένου ν' αξιοποιήσει τις λιμνοθάλασσες για την ανάπτυξη και εκτροφή αυτού του ζώου και το τι θα πρέπει να κάνει. 

Προκειμένου να συνεχίσουμε την μελέτη μας θα αξιοποιήσουμε το πόνημα του πρ. φαρμακοβιομήχανου, χημικού και ερευνητή Σωτήρη Σοφιανόπουλου:  ''Οι ''Άγνωστες'' πλουτοπαραγωγικές πηγές της Ελλάδας και η πολιτική τους σημασία''. Παραθέτουμε αρχικά το αντίστοιχο τμήμα απο την μελέτη του (σε συνέχεια του τμήματος που παρουσιάσαμε στην πρώτη μας ανάρτηση) και παρεμβαίνουμε με σημειώσεις δικές μας και σχόλια. (Στην περίπτωση που έχουμε αντλήσει υλικό απο ηλεκτρονική πηγή θα υπάρχει αντίστοιχος σύνδεσμος). Οι υπογραμμίσεις και επισημάνσεις με bold είναι δικές μας προκειμένου να εστιάσουμε σε κάποια συγκεκριμένα σημεία την προσοχή του αναγνώστη.   

Συνεχίζει λοιπόν, ο Σ.Σοφιανόπουλος σχετικά με το χέλι, την εκτροφή και ανάπτυξή του: 

άποψη λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου

 Εκτροφή χελιών

''...Η Ελλάδα δυστυχώς είναι απ' αυτές τις λίγες χώρες του κόσμου που δεν ξέρει να αλιεύει τα υαλόχελα. Σήμερα η Ε.Ε. (1) όπου το χέλι είναι ένα πανάκριβο προϊόν, έχει έλλειψη περίπου 50.000 τόνους ετησίως. Όταν πριν από πολλά χρόνια οι Ιταλοί προσφέρθηκαν να μας μάθουν πώς να αλιεύουμε το υαλόχελο και θα μας έδιναν και τα μηχανήματα με αντάλλαγμα την μισή παραγωγή μιας χρονιάς, τους είπαμε όχι. Αυτό αποτελεί άλλη μία απόδειξη εγκληματικής αδράνειας και όχι προδοσίας του Υπουργείου Γεωργίας, για την οποία θα έπρεπε να ντρεπόμαστε. Έκτοτε ουδέν έγινε για το θέμα αυτό και η πατρίδα μας, που θα μπορούσε να έχει μεγάλη παραγωγή χελιών, λόγω του ότι δεν έχει την τεχνογνωσία, δεν μπορεί. Οι λίγες επιχειρήσεις που υπάρχουν για παραγωγή χελιού εισάγουν βασικώς τα χέλια από την Γαλλία και την Ιταλία. Το χέλι είναι ένας περίεργος ζωντανός οργανισμός και εναλλάσσει τον εαυτό του 7 φορές μέχρι να αρχίσει να μεγαλώνει για να φθάσει σε εμπορεύσιμο είδος, που σύμφωνα με τον νόμο πρέπει να είναι από 200 γραμμ. και άνω. Οι λιμνοθάλασσες πρωτίστως της Δυτικής Ελλάδος βρίθουν χελιών (Μεσολόγγι, Αγουλινίτσα, Αιτωλικό) (2), αλλά υπάρχουν και πάρα πολλά χέλια στην Αν. Μακεδονία και Θράκη (λιμνοθάλασσα Πόρτο Λάγο) όπου ψαρεύονται τα χέλια ζωντανά σε τιμές ανω των 3.000 δρχ. το κιλό και καταλήγουν στις αγορές της Κεντρικής Ευρώπης, ιδίως της Δανίας. (*)

Ασχολήθηκα πάρα πολύ με τα χέλια και βρήκα και την μέθοδο για να ταΐζονται εύκολα.(**) Επειδή είναι ένας οργανισμός που βασικώς τρέφεται με ουσίες του νερού, πρέπει το κράμα της τροφής τους να εμπεριέχει οπωσδήποτε και κάποιο ψαρικό, για να του δίνει την οσμή. Επειδή όμως, όπως είπαμε, η Ελλάδα προδίδεται, δεν έχει δοθεί έμφαση στο χέλι, το οποία παραμένει μία καταπληκτική τροφή για την υπόλοιπη Ευρώπη— πλην της Ελλάδος. Το καπνιστό χέλι στην Κεντρική Ευρώπη ξεπερνάει τις 15.000 δρχ. το κιλό, εάν βρεθεί. Στις τοποθεσίες παραγωγής του (Μεσολόγγι, κλπ) είναι κάπως γνωστό το χέλι. Μόνο όταν η Ελλάδα μάθει πώς ψαρεύουν το υαλόχελο, θα μπορέσει να έχει δική της μεγάλη παραγωγή χελιών. Όλα τα βιβλία που κυκλοφορούν περιέχουν γενικότητες περί του χελιού χωρίς να δίνουν συγκεκριμένα στοιχεία για το πώς κάποιος μπορεί να πιάσει υαλόχελο, γι αυτό και δεν υπάρχει στην αγορά. Πρέπει να ξέρουμε ότι το χέλι ζει σε οποιαδήποτε θερμοκρασία, αλλά η θερμοκρασία όπου μπορεί να αναπτυχθεί είναι από 14-15 βαθμούς και άνω, αλλά η ιδανική θερμοκρασία για να μεγαλώσει πολύ είναι 27-28 βαθμούς. Αυτή είναι μία πολύ υψηλή θερμοκρασία που υπό φυσιολογικές συνθήκες μόνο στην Ελλάδα απαντάται και γι αυτό υπάρχει τόσο μεγάλη έλλειψη χελιού στην υπόλοιπη Ευρώπη. (3) Στους 15-20 βαθμούς που μπορεί το χέλι να αρχίσει να τρώει είναι πολύ αργή η διαδικασία ανάπτυξης του. Πρέπει το ελληνικό κράτος πάση θυσία να μάθει πώς πιάνεται το υαλόχελο, διότι αυτό θα έδινε μεγάλη ώθηση για τη δημιουργία οργανωμένων χελοτροφικών μονάδων (4).''

(*) Υπενθυμίζουμε ότι οι σημειώσεις του Σ.Σοφιανόπουλου είναι παλαιότερες, ακόμη και απο την έκδοση του ανωτέρω πονήματός του, γι' αυτό και υπάρχει η αναφορά σε δρχ. Το πόνημα του Σ.Σ. κυκλοφορήθηκε το 2003.  


(**) Θυμίζουμε ότι ο πρ.φαρμακοβιομήχανος, χημικός και ερευνητής Σ.Σοφιανόπουλος διατηρούσε στην Χρω.Πει. εργαστήρια Εφηρμοσμένης και Αναπτυξιακής έρευνας (βλέπε εδώ, εδώ κι' εδώ). Παράλληλα πραγματοποιούσε πειράμματα με ζώα (στο κτήμα του στη Ζάκυνθο), είχε εξελίξει τον τομέα ζωοτροφών με συνέπεια πολλές μεγάλες πολυεθνικές να του ζητούν την αντίστοιχη τεχνογνωσία. Πρωτίστως όμως ο Σωτ. Σοφιανόπουλος ενδιαφέρθηκε για την πατρίδα του και το εγκληματικό είναι ότι πλήθος των ερευνών του και των πορισμάτων του δεν έτυχαν προσοχής και αξιοποίησης απο το κράτος, παρά τις συνεχείς προσπάθειες του (βλέπε εδώ, εδώ, εδώ κι' εδώ).

Σημείωση 1: Το χέλι στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Χέλι (Anguilla-anguilla).
Παραγωγή (ΕΕ-27):  8.164 τόνοι (2007) ήτοι το 97 % της παγκόσμιας παραγωγής.
Αξία (ΕΕ-27): 73 εκατομμύρια ευρώ (2007).
Κύριες χώρες παραγωγής σε επίπεδο ΕΕ: Κάτω Χώρες, Δανία, Ιταλία.
Κύριες χώρες παραγωγής σε παγκόσμιο επίπεδο: Κίνα, Ιαπωνία.(εδώ)

Ιχθυδιογονία (στις χώρες της Ε.Ε.)

Τα νεαρά χέλια αλιεύονται στο στάδιο του υαλόχελου, στις εκβολές των ποταμών της Πορτογαλίας, της Ισπανίας, της Γαλλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου. Αυτή η μορφή αλιείας διέπεται από το ευρωπαϊκό σχέδιο αποκατάστασης του 2007 σύμφωνα με το οποίο μεγάλο ποσοστό των αλιευόμενων υαλόχελων (60% μετά το 2013) πρέπει να διατίθεται σε προγράμματα αναπλήρωσης των αποθεμάτων του άγριου οικοσυστήματος.

Αφού φτάσουν στις υδατοκαλλιέργειες, τα υαλόχελα παραμένουν σε καραντίνα για μερικές εβδομάδες και λαμβάνουν θεραπεία σε περίπτωση ασθένειας. Οι φυσικές τροφές (π.χ. αυγά ψαριών) με τις οποίες τρέφονται αρχικά αντικαθίστανται σταδιακά από μια πάστα με βασικά συστατικά το ιχθυάλευρο και το ιχθυέλαιο. Όταν το βάρος τους φτάσει τα 5 γραμμάρια, μεταφέρονται σε δεξαμενές εκτροφής νεαρών χελιών όπου λαμβάνουν τροφή σε μικρούς κόκκους η οποία περιέχει ιχθυάλευρα και φυτικά εκχυλίσματα.

Πάχυνση
Όταν το βάρος τους φτάσει τα 50 γραμμάρια, μεταφέρονται είτε σε λεκάνες εκτατικής εκτροφής είτε σε μεγάλες δεξαμενές εντατικής εκτροφής που λειτουργούν με συστήματα ανακυκλοφορίας του νερού. Σε αμφότερες τις περιπτώσεις, τρέφονται τεχνητά με ξηρά τροφή σε κόκκους η οποία περιέχει ιχθυάλευρα και φυτικά άλευρα.

Βασικό μειονέκτημα των χελιών είναι ότι τα ποσοστά ανάπτυξής τους παρουσιάζουν μεγάλες διακυμάνσεις από το ένα είδος στο άλλο. Πρέπει επομένως να ελέγχονται τακτικά και να χωρίζονται στις δεξαμενές βάσει του μεγέθους τους (κατηγοριοποίηση). Τα χέλια χρειάζονται δύο έως τρία χρόνια για να φτάσουν σε ενήλικο μέγεθος και να είναι σε θέση να διατεθούν στην αγορά... ή να επανεισαχθούν στο οικοσύστημα. Επισημαίνεται στο σημείο αυτό ότι τα εκτροφεία χελιών διαδραματίζουν σήμερα καθοριστικό ρόλο στον εμπλουτισμό των υδάτινων οδών με χέλια, υπό επιστημονική παρακολούθηση. (εδώ)

επιδιόρθωση βολκών με τους οποίους θα γίνει η αλίευση του χελιού

Σημείωση 2: Το χέλι στην Ελλάδα: η ζωή του και ο τρόπος ανάπτυξής του στις λιμνοθάλασσες της πατρίδος μας. 

Λιμνοθάλασσες στις οποίες ζουν τα χέλια 

Tα πολύπλοκα οικοσυστήματα της Nοτιο-δυτικής Aιτωλοακαρνανίας συνιστούν έναν από τους σημαντικότερους υγρότοπους της χώρας. Στην περιοχή κυριαρχεί η λιμνοθάλασσα Mεσολογγίου που βρίσκεται στο κεντρικό τμήμα του συστήματος των υγροτόπων. Mικρότερες είναι οι λιμνοθάλασσες του Aιτωλικού στα βόρεια, της Kλείσοβας στα ανατολικά και στα δυτικά οι «Γουρουνοπούλες» και αυτή του Παλαιοπόταμου. Στο ανατολικό τμήμα της πεδιάδας του Mεσολογγίου σχηματίζεται το δέλτα του Eύηνου. Δυτικότερα συναντάμε το δέλτα του Aχελώου. Tο μεγαλύτερο τμήμα της πεδιάδας έχει σχηματιστεί από αποθέσεις των δύο αυτών ποταμών. Oι αποθέσεις του Aχελώου στα δυτικά περιβάλλουν κάποιους λόφους, από τους οποίους υψηλότερος είναι ο Kουτσιλάρης (433μ.). Στην ίδια περιοχή διακρίνονται προηγούμενες κοίτες του ποταμού ,ενώ στις λιμνοθάλασσες κοντά στην Aγία Tριάδα, στους Aγίους Tαξιάρχες και στο Mεγάλο Bουνό παρατηρούνται πρωτογενείς αμμοθίνες.

Oι λιμνοθάλασσες Mεσολογγίου και Aιτωλικού συνδέονται μεταξύ τους με μια στενή διώρυγα. Aπό γεωλογική άποψη η περιοχή ανήκει στις ζώνες Iονίου και Γαβρόβου και συνίσταται κυρίως από ιζηματογενή πετρώματα. Oλες οι γύρω εκτάσεις αποτελούνται από άργιλο που έχει αποτεθεί σε αλμυρό νερό (στις κοίτες των ποταμών βρίσκουμε άργιλο που έχει αποτεθεί σε γλυκό νερό). H πρώτη έχει χρώμα κυανό, η δεύτερη καφέ. H παραλιακή ζώνη αποτελείται βέβαια από άμμο. H απομόνωση κάποιων τμημάτων των λιμνοθαλασσών ευθύνεται για τη μεγάλη διακύμανση της αλατότητάς τους κατά τη διάρκεια του έτους. H υψηλή αλατότητα του καλοκαιριού προκαλείται από την εξάτμιση του νερού ενώ μετριάζεται από το γλυκό νερό που εισρέει στις λιμνοθάλασσες από τους γύρω αγρούς και τα μικρά ρέματα. Tον χειμώνα εισρέουν μεγάλες ποσότητες γλυκού νερού που προέρχεται περιστασιακά και από το δίδυμο Aχελώου και Eύηνου. Oι λιμνοθάλασσες είναι γενικά ρηχές. Tο μεγαλύτερο βάθος είναι περίπου δύο μέτρα αλλά οι περισσότερες εκτάσεις έχουν βάθος περίπου ένα μέτρο. Mε μέγιστο βάθος 28 μ., η λιμνοθάλασσα του Aιτωλικού βρίσκεται σε... άλλη κλάση.

εναέρια άποψη θάλασσας Αιτωλικού

Oι λιμνοθάλασσες του Mεσολογγίου περιβάλλονταν από εκτεταμένα αλμυρά έλη, μεγάλο μέρος των οποίων αποξηράνθηκε. Oι σχετικές εκτάσεις παραμένουν άγονες και σταδιακά έγιναν σημαντικοί βιότοποι άγριας ζωής. H περιοχή διατηρεί την οικολογική της αξία παρότι έχει δεχθεί εξαιρετικά έντονη επίδραση από τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Στην περιοχή του Λεσινίου υπάρχει το μοναδικό στην Eλλάδα, αμιγές δάσος φράξου. Yπολείμματα παρόμοιου δάσους υπάρχουν και στις ανατολικές όχθες του Eύηνου. O υδροβιότοπος Mεσολογγίου - Aιτωλικού, μαζί με τα Δέλτα Aχελώου και Eύηνου ή Φίδαρη, είναι από τους μεγαλύτερους της Mεσογείου και φυσικά μια από τις σημαντικότερες προστατευόμενες περιοχές RAMSAR της χώρας.(πηγή)

 

Αμβρακικός κόλπος

Με έκταση που φτάνει περίπου τα 400 τετραγωνικά χιλιόμετρα, δεν είναι απορίας άξιο που ο υδροβιότοπος του Αμβρακικού είναι ο μεγαλύτερος κόλπος της Δυτικής Ελλάδας και ένας από τους μεγαλύτερους κλειστούς κόλπους της Ελλάδας. Η είσοδός του είναι στο στενό πέρασμα μεταξύ του Ακτίου και της Πρέβεζας και πήρε το όνομά του από την αρχαία Αμβρακία, πόλη κτισμένη στη θέση της σημερινής Άρτας. Ο Αμβρακικός κόλπος είναι σημαντικός βιότοπος για τα υδρόβια και παρυδάτια πουλιά, τα οποία περνούν το χειμώνα τους στην περιοχή και αναπαράγονται σε αυτή, αλλά και για τα είδη χλωρίδας και πανίδας που συναντάμε σε αυτόν. Στο βόρειο τμήμα του σχηματίζονται οι λιμνοθάλασσες Τσουκαλιό, Ροδιά και Λογαρού, όπου περνά το χειμώνα του το 20-30% των υδρόβιων πουλιών της Ελλάδας, με τους απειλούμενους αργυροπελεκάνους να κάνουν και πάλι την εμφάνισή τους. Οι βαλτόπαπιες, οι κυνηγόπαπιες, οι νυχτοκόρακες και οι σταχτοτσικνιάδες είναι μερικά μόνο από τα πτηνά που συχνάζουν στα μέρη του, ενώ στην ευρύτερη περιοχή εμφανίζονται και οι θαλασσαετοί το χειμώνα, οι φιδαετοί, οι χρυσαετοί κ.ά. (πηγή)

εναέρια λήψη του Αμβρακικού κόλπου

Τα χέλια στις ελληνικές λιμνοθάλασσες (τότε και τώρα)

Eάν υπήρχε σωστή διαχείριση, η λιμνοθάλασσα θα μπορούσε να θρέψει ολόκληρη τη χώρα. Eίναι ένα «χρυσωρυχείο» που οδηγείται σε μαθηματική χρεοκοπία». Tα λόγια σχεδόν όλων των ψαράδων στην ευρύτερη περιοχή της λιμνοθάλασσας του Mεσολογγίου απηχούν λίγο πολύ την παραπάνω ζοφερή εξέλιξη. Mέχρι τη δεκαετία του ‘80, μόνο το ιβάρι της Θολής παρήγαγε εξήντα τόνους χέλια τον χρόνο. Σήμερα, οι πλέον αισιόδοξες εκτιμήσεις για τη συνολική ετήσια παραγωγή δεν ξεπερνούν τους πέντε τόνους. H ίδια η ύπαρξη χελιών στα νερά θεωρείται κριτήριο καθαρότητας και καλής υγείας των οικοσυστημάτων.O Aλκης Mαρούλης έχει δουλέψει σε όλα τα ιχθυοτροφεία του Mεσολογγίου και γνωρίζει καλύτερα από τον καθένα τα επίμαχα ζητήματα που συνθλίβουν το ιχθυολογικό μέλλον ετούτων των νερών. «Bάσανο για μας, τους δεκαπέντε περίπου επαγγελματίες που δραστηριοποιούνται στον συγκεκριμένο συνεταιρισμό, είναι η «μπούκα» στα δυτικά. Kλείνει πολύ εύκολα με τον νοτιά και αποκόπτει την επικοινωνία των νερών. Ξοδεύουμε συνέχεια χρήματα για τη διάνοιξη με μηχανήματα, αλλά αυτού του είδους οι επεμβάσεις δεν διαρκούν. Φέτος η μπούκα παρέμεινε κλειστή για περισσότερες από πενήντα ημέρες. Xρειαζόμαστε επειγόντως έργα μονιμότερου χαρακτήρα», εξηγεί ο Aλκης, με την αγωνία του ανθρώπου που βλέπει το μεροκάματο να στριμώχνεται εις το διηνεκές. (αποσπάσματα απο εδώ)

...Όπως μου λένε, από τον Μάιο μέχρι τον Οκτώβριο τα χέλια κρύβονται μέσα στη λάσπη και στις ρίζες των καλαμιών. Αυτό το κάνουν για να προστατευτούν από τις υψηλές θερμοκρασίες. (σημ.τα εν λόγω αναφέρονται στην Λιμνοθάλασσα του Αμβρακικού)
Όταν χαλάει ο καιρός, δηλ. τον Οκτώβριο, γίνονται μια μάζα, ενωμένα όλα μαζί, και ταξιδεύουν πάντα νύχτα (χωρίς φεγγάρι, δηλ. αμέσως μετά την πανσέληνο αρχίζει το ταξίδι).
Εδώ μαθαίνω και κάτι άλλο εξαιρετικά ενδιαφέρον. Όλη η δύναμη των χελιών είναι στην ουρά τους, την οποία χρησιμοποιούν σαν πηδάλιο αλλά και σαν ραντάρ. Όπως λένε χαρακτηριστικά οι ψαράδες, «αν πιάσεις ένα χέλι από το κεφάλι, ενστικτωδώς φέρνει την ουρά γύρω από το χέρι σου για να προστατευθεί. Είναι ένας καθαρά αμυντικός μηχανισμός»...(πηγή)

 
Αλιεία του χελιού στην Λιμνοθάλασσα του Αμβρακικού

...Επειδή ούτε να το πιάσουμε στα χέρια μας το χέλι δεν μπορούμε, φανταστείτε πόσο δύσκολο είναι να το ψαρέψουμε.
Όμως οι έμπειροι ψαράδες γνωρίζουν τα σημεία στα οποία κρύβεται το χέλι. Το σημείο στο οποίο βρίσκεται το κεφάλι το ονομάζουν «φκάρι» (=θηκάρι), ενώ εκεί όπου είναι η ουρά βρίσκεται η «καπνάδα» (κάνει μια μικρή θολούρα των νερών). 
Ανάλογα με την εποχή του χρόνου, γίνεται με διαφορετικό τρόπο το ψάρεμα του χελιού. 
Καταρχήν, από τον Νοέμβριο μέχρι τα τέλη Φεβρουαρίου (αυτή την περίοδο ψαρεύονται τα περισσότερα χέλια) γίνεται ψάρεμα στα διβάρια (ιχθυο-συλληπτικούς σταθμούς) με τους βολκούς (αρθρωτά δίχτυα κυλινδρικού σχήματος, με σιδερένια «δαχτυλίδια»). Οι βολκοί έχουν μία είσοδο, έτσι τα χέλια μπαίνουν και δεν μπορούν να ξαναβγούν. Τα χέλια, αφού ψαρεύονται ζωντανά, διατηρούνται εν ζωή σε κλούβες μέσα στο νερό μέχρι να εξαχθούν στην Ευρώπη. Σημειώνεται ότι τα διβάρια τοποθετούνται στις «μπούκες», δηλαδή στα σημεία όπου επικοινωνεί η μία λιμνοθάλασσα με την άλλη.
Από τις αρχές Μαρτίου μέχρι τα τέλη Μαΐου γίνεται το ψάρεμα με παραγάδι, ένα σκοινί στο οποίο είναι δεμένα πολλά αγκίστρια (με δόλωμα συνήθως μικρή γαρίδα). Το παραγάδι ποντίζεται σε διαφορετικά βάθη.
Τέλος, από αρχές Ιουνίου μέχρι τέλη Σεπτεμβρίου γίνεται το ψάρεμα με το καμάκι. Πρόκειται για ένα σιδερένιο καμάκι που προσαρμόζεται στην άκρη ενός μεγάλου καλαμιού. Αυτός ο τρόπος ψαρέματος απαιτεί μεγάλη εμπειρία, επειδή ο ψαράς πρέπει να υπολογίσει το βάθος του νερού, αλλά και το σημείο στο οποίο κρύβεται το χέλι. Άλλο ένα στοιχείο που πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι η αντανάκλαση από το φως του ήλιου. 
Για τις ανάγκες της φωτογράφησης είπα σε έναν ψαρά να ψαρέψει με καμάκι. Βγήκε με τη βάρκα, έκανε μια βόλτα, παρατηρούσε και, σε λίγο, όταν ξανάβγαλε το καμάκι, είδα να έχει ένα ωραιότατο χέλι καρφωμένο στην άκρη του. (απόσπασμα άρθρου)

Οι λιμνοθάλασσες και τα βαλτοτόπια του Αμβρακικού, είναι οι μεγαλύτεροι δέκτες χελιών στη Μεσόγειο και έχει παρατηρηθεί μαζική άνοδος γόνου την άνοιξη, στις εκβολές των ποταμών Λούρου, Άραχθου, Καλαμά και Αχέροντα.(πηγή)

φώτο απο την λιμνθάλασσα Μεσολογγίου

Σημείωση 3: Η επεξεργασία του χελιού, η προσφορά του στις αγορές και οι λοιπές -απίστευτες-ικανότητές του.

«Προκειμένου να είναι νόστιμο και γενικότερα κατάλληλο για φαγητό, το χέλι απαιτεί ειδική και άμεση επεξεργασία. Πρέπει να απαλλαχθεί στα γρήγορα από το αίμα του γιατί σε αντίθετη περίπτωση θα αλλοιωθεί η οσμή του. Mε άλλα λόγια, υπάρχει σοβαρή περίπτωση να μυρίσει», λέει ο Aλκης Μαρούλης.

Οι απίστευτες ικανότητες του χελιού.

Oι υπηρεσίες του αξιοποιούνται ακόμα και όταν κάποιο πηγάδι σταματήσει να αναπληρώνει το νερό που προσφέρει για άντληση. Tρία με τέσσερα ζωντανά χέλια αρκούν συνήθως για να ανοίξουν τις διόδους του νερού. H τεχνική τους είναι απλή, αυτονόητη. «Tρυπάνε» τη γη στο σημείο όπου συνεχίζει να τρέχει ακόμα και ελάχιστο νερό, βρίσκουν την πλησιέστερη «φλέβα» και μετακομίζουν σε ασφαλέστερο περιβάλλον αφού πρώτα ανοίξουν τη νέα τρύπα τροφοδοσίας. Στα φράγματα πολλών χωρών του εξωτερικού υπάρχουν μάλιστα ειδικές κατασκευές με μόνιμα τρεχούμενο νερό για να μπορούν τα χέλια να κάνουν τη «δουλειά» τους ανενόχλητα. H νομοθεσία μας απαγορεύει την αλιεία του γόνου, αλλά στην Aγγλία οι ψαράδες τον συλλέγουν με απόχες, ενώ στη Γαλλία, την εποχή που ανεβαίνει τα ποτάμια, επιστρατεύονται για τον ίδιο σκοπό ειδικά σκάφη.

Η προσφορά του στις αγορές

Στην ελεύθερη αγορά και σύμφωνα πάντα με τους νόμους προσφοράς και ζήτησης, το κιλό μπορεί να φθάσει να πουλιέται έως και... 1.000 ευρώ. Tο μέσο βάρος του γόνου είναι περίπου 0,02 γρ. όταν είναι ακόμα στο στάδιο του «γιαλόχελου». Tο όνομα, όπως είπαμε ήδη, οφείλεται στο γεγονός ότι το ψαράκι είναι διαφανές σε αυτό το στάδιο. Tο χέλι αποκτά εμπορικό ενδιαφέρον όταν το βάρος του φθάνει από διακόσια έως πεντακόσια γραμμάρια, ανάλογα βέβαια με την αγορά όπου απευθύνεται και την επεξεργασία που θα υποστεί. Για βάρη έως τριακόσια γραμμάρια προτιμάται συνήθως η μετατροπή σε καπνιστό φιλέτο, τακτική που ακολουθείται και για μεγαλύτερα βάρη για τα οποία επιλέγεται και πάλι το «κάπνισμα» αλλά σε ροδέλες.

(σχετικά με την Λιμνοθάλασσα του Αμβρακικού) ...Η παραγωγή του χελιού στα διβάρια του Αμβρακικού και τα περάσματα του κόλπου έχει μειωθεί δραματικά από το 1988 μέχρι σήμερα. Για παράδειγμα, στη λιμνοθάλασσα του Τσουκαλιού, όπου πριν από το 1986 ψαρεύονταν περί τους 100 τόνους χελιού, σήμερα πιάνονται μόλις 10-15 τόνοι.
Η ίδια κατάσταση παρατηρείται και στις άλλες λιμνοθάλασσες του Αμβρακικού, με αποτέλεσμα τη συρρίκνωση των αλιευτικών συνεταιρισμών, αφού το χέλι και ο κέφαλος αποτελούν τα κύρια σε ποσότητα και αξία αλιεύματα των διβαριών.(πηγή)

Λίγα λόγια για το ταξίδι των χελιών απο τις Λιμνοθάλασσες της Ελλάδος (εδώ Αμβρακικού) προς την θάλασσα των Σαργασσών

...Όλοι περιμένουν την καταιγίδα που θα ξεσπάσει.
Το φεγγάρι πρέπει να είναι στη χάση του κι’ ο καιρός γυρισμένος στο νοτιά, να φέρει το σύννεφο με τ’ αστραπό-βροντα, που θα δώσει την εντολή, για το ξεκίνημα.
Έρχονται τότε οι ψαράδες με τα πριάρια τους στα περάσματα κ’ απλώνουν στις βάρδιες στους βολκούς, σε τρόπο ώστε να καλύπτεται μια απόσταση γύρο στα 15 με 20 μετρά πλάτος, απ’ την ακτή.
Από εδώ θα περάσουν υποχρεωτικά τα χέλια, ακολουθώντας το δρόμο των γονιών τους και μόνο το δρόμο αυτό, μέσα στην απέραντη θάλασσα, κατά ένα ανεξήγητο νόμο, όταν μια άγνωστη δύναμη, θα τα οδηγήσει στο μεγάλο ταξίδι, για τη θάλασσα των Σαργασσών.
Μετά την τοποθέτηση των βολκών στις βάρδιες, τα πριάρια παίρνουν το δρόμο της επιστροφής χωρίς καθυστέρηση, μιας και ο καιρός την εποχή αυτή είναι στρομόκολος και δε ξέρει κανείς τι καιρό μπορεί να βγάλει, από τη μια στιγμή σε άλλη...

Νυχτερινή καταιγίδα
Μέσα στο βαθύ σκοτάδι καθώς οι αστραπές αυλακώνουν τον ουρανό, τα χέλια αρχίζουν την έξοδό τους. Έχουν συμπληρωθεί 12 με 15 χρόνια από τότε που ήρθαν και τώρα, ήρθε η ώρα του γυρισμού.
Από παντού ξεπετάγονται χέλια….
Ενώνονται... σπρώχνονται... σχηματίζοντας σιγά σιγά, μια τεράστια ουρά, μια ζωντανή μάζα, που όλο προχωρεί και όλο μεγαλώνει.
Τούτες τις ώρες, το ένστικτο τα οδηγεί στο μεγάλο ταξίδι της ζωής και του θανάτου. Στον τόπο που γεννήθηκαν ….
Μετά τι γίνονται; που πηγαίνουν; κανείς δεν ξέρει.
Ένα είναι βέβαιο, πως πολλά απ’ αυτά, θα περάσουν απ’ τις βάρδιες, εκεί πού είναι απλωμένοι, οι βολκοί...(πηγή)

Σημείωση 4: Την εν λόγω σημείωση -στην αρχική της παρουσίαση θα την βρείτε εδώ (σημείωση 3). Οι επισημάνσεις του Σ.Σοφιανόπουλου για το χέλι είναι πολύ σημαντικές. Ακόμη και σήμερα, πάνω από 20-25 χρόνια από τότε που τα έγραφε τα πράγματα δεν έχουν αλλάξει πολύ. Επιχειρηματίες με αγάπη για το αντικείμενο και την Ελλάδα μελέτησαν την εκτροφή χελιού και μετά από πολύ κόπο και χρόνο κατάφεραν να στήσουν εταιρείες που εισάγουν τα υαλόχελα από το εξωτερικό και τα εκτρέφουν, μεγαλώνουν και μεταποιούν στην Ελλάδα.

Μια από τις εταιρείες αυτές είναι του Β.Γείτονα στην Άρτα. Δείτε εδώ. Άλλες εταιρείες είναι των Αδελφών Σιμώνη στην Χαλκιδική εδώ και του Τσιάλου στα Ιωάννινα. Η τιμή του καπνιστού χελιού ανά κιλό σήμερα -όπως θα την βρείτε στα εμπορικά καταστήματα τροφίμων-  ανέρχεται στα 76-80 ευρώ. Να σημειώσουμε ότι η εκτροφή και η μεταποίηση του χελιού ήταν μια διαδικασία που σχεδόν κανείς δεν γνώριζε στην Ελλάδα, τουλάχιστον σε επίπεδο εντατικής παραγωγής με σκοπό την εμπορία. Ενώ το αλιευτικό προϊόν θα μπορούσε να αναβαθμιστεί και να πολλαπλασιαστεί το ελληνικό κράτος και το Υπ. Γεωργίας δεν έκαναν τίποτε. Μετά από μελέτη και αναζήτηση οι ανωτέρω εταιρείες κατάφεραν να παράγουν συστηματικά χέλια. Ο τζίρος της εταιρείας Β.Γείτονα σήμερα είναι άνω των 2.300.000 ευρώ. Αυτά δείχνουν για μια ακόμη φορά τις οικονομικές δυνατότητες που έχει η πατρίδα μας.  

Σύνοψη των δυνατοτήτων της πατρίδας όσον αφορά την εκτροφή, ανάπτυξη και παραγωγή αλιευτικού προϊόντος απο το χέλι. 

-Είναι αδιανόητο, ενώ οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες γνωρίζουν την τεχνογνωσία αλίευσης των υαλόχελων η Ελλάδα, δηλαδή το ελληνικό κράτος να μην την έχει μάθει κλείνοντας αντίστοιχα συμφωνία με κράτος της Ε.Ε. που την γνωρίζει και κατόπιν να μεταδώσει την γνώση αυτή στους αλιείς της πατρίδος μας. Το ν' αποχτήσει αυτή την τεχνογνωσία η Ελλάδα σημαίνει την αρχή για την αύξηση της παραγωγής χελιών.

-Πρέπει να υπάρξει μεγιστοποίηση της αξιοποίησης των λιμνοθαλασσών της πατρίδος μας για την εκτροφή και ανάπτυξη του χελιού. Οι σημαντικότερες λιμνοθάλασσες της Ελλάδας είναι:
του Μεσολογγίου
του Αιτωλικού
της Βιστωνίδας - Πόρτο Λάγος
της Ροδιάς στον Αμβρακικό κόλπο
του Λογαρού στον Αμβρακικό κόλπο
του Τσουκαλιό στον Αμβρακικό κόλπο
του Κοτυχίου
του Διβαρίου Πύλου
του Αγίου Νικολάου
της Αγουλινίτσας, σήμερα αποξηραμένη.

Αυτό το μοναδικό προνόμιο να έχουμε τις υπέροχες αυτές λιμνοθάλασσες, οι οποίες ταυτόχρονα είναι πολύ σημαντικοί υδροβιότοποι θα πρέπει ν' αξιοποιηθεί προς όφελος τόσο της επιστημονικής γνώσης (εν προκειμένω τη μελέτη της συμπεριφοράς του χελιού, εύρεση επιπλέον στοιχείων σχετικά με το ταξίδι του στη θάλασσα των Σαργάσσων, την ανάπτυξή του κ.α.) όσο και την αλιείας, ως ενός βασικού κλάδου της Εθνικής μας οικονομίας.

-Σύμφωνα με την πρόσφατη έκδοση της Ελλην.Στατ.Αρχής ''Η Ελλάς με αριθμούς''  Ιουλίου-Σεπτεμβρίου 2015, η ποσότητα αλιευμάτων (θαλάσσια αλιεία) μειώθηκε κατακόρυφα απο 82.000 τόνους το 2009 σε 64.000 τόνους το 2013. Αντίστοιχα και η αξία των αλιευμάτων αυτών μειώθηκε απο 292.602.000 ευρώ το 2009 σε 233.998.000 ευρώ το 2013. 

Παράλληλα, η παραγωγή των υδατοκαλλιεργειών ανήλθε για το 2013 σε 114.000 τόνους (από 122.000 τόνους το 2009) ενώ η αντίστοιχη αξία κυμάνθηκε σε 435.868.000 ευρώ (από 395.935.000 ευρώ το 2009).

-Παρατηρούμε δηλαδή ό,τι ενώ λόγω οικονομικής κρίσης τα τελευταία 7 χρόνια θα έπρεπε -ως λύση- ν' αναπτύσσεται η πρωτογενής παραγωγή και επομένως και η αλιευτική, να μειώνεται και μάλιστα σημαντικά. Για το 2013 τα μηχανοκίνητα αλιευτικά σκάφη ήταν 5.803 ενώ το 2009 ήταν 6.174. Το κράτος είτε με την υψηλή φορολογία είτε με πλέγματα νόμων αποθαρρύνει και εμποδίζει στην πράξη την ανάπτυξη της πρωτογενούς αλιείας στην πατρίδα μας ενώ θα έπρεπε να κάνεις ακριβώς το αντίθετο.  Ρόλο αρνητικό στην μείωση του αλιευτικού στόλου πανελλαδικά διαδραματίζει και η Ε.Ε. με το πρόσχημα της υπεραλίευσης κλπ (βλέπε εδώ)

-Το κράτος πρέπει επιτέλους να πραγματοποιήσει τα αντίστοιχα έργα στις λιμνοθάλασσες ώστε να μην εμποδίζεται το χέλι να εισέρχεται και εξέρχεται κατά φυσικό και ομαλό τρόπο απ' αυτές. Είναι αδιανόητο οι ελάχιστοι αλιείς που ασχολούνται με το χέλι να ανοίγουν τα περάσματα καταβάλλοντας οι ίδιοι το κόστος. Η Ελλάδα διαθέτει άρτιο επιστημονικό προσωπικό που με την επίβλεψή του μπορούν να δοθούν άμεσα λύσεις. Κάνοντας μια επιφανειακή έρευνα στο διαδίκτυο βρίσκουμε εργασίες που προτείνουν λύσεις για την φυσιολογική βιοτή του χελιού στις λιμνοθάλασσες, την διακοπή λειτουργίας τουρμπινών σε περιόδους μετανάστευσης, τις ''σκάλες'' ψαριών ώστε το χέλι να μην εμποδίζεται στην πορεία του, την αποτροπή του μέσω φωτός κ.α.  βλέπε σχετική εργασία στο Πανεπιστήμιο Πατρών εδώ.  

-Άλλος ένας τομέας της πατρίδος μας -αυτός της εκτροφής, ανάπτυξης, αλιείας του χελιού- και της μεταποιήσής του μπορει ν' αποφέρει σημαντική αύξηση τους αλιευτικού προϊόντος και της αξίας του. Μάλιστα όταν η Ε.Ε. -όπως σημειώνει και ο Σ.Σ.- έχει έλλειψη 50.000 τόνων χελιού ετησίως γιατί να μην πρωτοπορήσουμε αναπτύσσοντας την παραγωγή του, δεδομένου ότι η Ελλάδα μας έχει όλες τις προϋποθέσεις γι΄αυτό; 

Επιμέλεια: Ξενοφών Οικονομικός (21.12.2016)