Έκθεση Επιτροπής Αλήθειας για το Δημόσιο Χρέος: "...οι συμφωνίες (συμβάσεις δανειακής διευκόλυνσης) για το χρέος προσέφεραν τα εργαλεία για να γεννηθεί ένα δυσθεώρητο νέο χρέος προς τους διμερείς δανειστές και το ΕΤΧΣ...επέτρεψαν να μεταφερθεί ο κύριος όγκος των νέων δανείων στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, επιταχύνοντας συνάμα τη διαδικασία των ιδιωτικοποιήσεων, καθώς και την δυνατότητα μετατροπής δημόσιων περιουσιακών στοιχείων σε μέσα πληρωμής χρεών...'' Δ' Μέρος

Με την παρούσα ανάρτηση συνεχίζουμε την συνοπτική παρουσίαση του Τέταρτου Κεφαλαίου της έκθεσης της Επιτροπής Αλήθειας για το Δημόσιο Χρέος. Σημειώνουμε ότι με πρόσφατη απόφαση του Προέδρου της Βουλής κ. Ν. Βούτση η πολυεθνική, ανεξάρτητη αρχή για το Δημόσιο Χρέος διαλύθηκε χωρίς να ολοκληρώσει το έργο της. Ωστόσο πριν τη διάλυσή της και παρά τις αντιδράσεις της τρόϊκας εξωτερικού αλλά και εσωτερικού παρέδωσε στη δημοσιότητα την προκαταρκτική έκθεση για το Δημόσιο Χρέος αλλά και την έκθεση της (Αύγουστος 2015) για το τρίτο μνημόνιο και τη δανειακή σύμβαση μετά το δημοψήφισμα. 

Ήδη σε προηγούμενες αναρτήσεις μας έχουμε παρουσιάσει το πρώτο κεφάλαιο της έκθεσης της Επιτροπής σύμφωνα με το οποίο η διόγκωση του χρέους κατά κύριο λόγο οφειλόταν στην αποπληρωμή εξαιρετικά υψηλών επιτοκίων δανεισμού και όχι δήθεν στις υψηλές Δημόσιες Δαπάνες, μπορείτε να μελετήσετε εδώ: http://hellas-economy.blogspot.gr/2015/07/blog-post_17.html Επιπλέον το δεύτερο κεφάλαιο σύμφωνα με το οποίο στόχος της πρώτης δανειακής σύμβασης των 110 δις. ευρώ (κυβέρνηση Γ.Παπανδρέου) ήταν να προσφέρει ασφαλή έξοδο κινδύνου στους ιδιώτες ομολογιούχους (ήτοι τις Γαλλικές 60 περίπου δις ευρώ και τις Γερμανικές 30 περίπου δις ευρώ τράπεζες), βλέπετε εδώ: http://hellas-economy.blogspot.gr/2015/07/110-60-30.html Στο τρίτο κεφάλαιο η Επιτροπή επισημαίνει αλήθειες που διαλύουν την μνημονιακή προπαγάνδα εσωτερικού και εξωτερικού, δηλαδή σημειώνει με στοιχεία ότι κάποιες απο τις πιστώτριες χώρες αποκόμισαν κέρδη απο τα δάνεια προς την Ελλάδα και ότι τα δάνεια αυτά χρησιμοποιήθηκαν για την αποπληρωμή χρέους και όχι για μισθούς και συντάξεις όπως ισχυρίζονταν τα μνημονιακά μ.μ.ε. και τα μνημονιακά κόμματα, βλέπετε εδώ: http://hellas-economy.blogspot.gr/2015/10/blog-post.html και επίσης ότι η Ε.Κ.Τ. αγόρασε ελληνικά ομόλογα στη δευτερογενή αγορά και απαίτησε την εξόφλησή τους στο ακέραιο αρνούμενη την συμμετοχή της στην αναδιάρθρωση του χρέους και ότι το ίδιο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επισημαίνει ότι οι ''διασώσεις'' προφύλαξαν τον τραπεζικό κλάδο απο απώλειες μεταφέροντας ποσά δημοσίου χρέους απο τους ισολογισμούς του ιδιωτικού τομέα σε εκείνους του δημοσίου, βλέπετε εδώ: http://hellas-economy.blogspot.gr/2015/11/blog-post.html  

Στο τέταρτο κεφάλαιο που μελετάμε σήμερα, η έκθεση της Επιτροπής Αλήθειας αναφέρεται στον μηχανισμό χρέους στην Ελλάδα. Όπως επισημαίνει η Επιτροπή:

''Οι συμφωνίες για το χρέος που επιβλήθηκαν στην Ελλάδα από τον Μάιο του 2010 και μετά, οργανώθηκαν στο πλαίσιο μιας κοινής τεχνικής αποστολής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, η οποία χρησιμοποίησε την τεχνογνωσία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου - της επονομασθείσας Τρόικας. Η δικαιολογία που προβλήθηκε γι’ αυτές τις συμφωνίες ήταν ότι θα αντιμετώπιζαν την κρίση χρέους παρέχοντας οικονομική στήριξη, υπό τον όρο ότι θα υλοποιούνταν τα μέτρα των Μνημονίων.

Στην πραγματικότητα, οι συμφωνίες αυτές προσέφεραν τα εργαλεία για να γεννηθεί ένα δυσθεώρητο νέο χρέος προς τους διμερείς πιστωτές και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EΤΧΣ) κι έτσι η κρίση χρέους να βαθύνει ακόμη περισσότερο.Τα μέτρα του Μνημονίου επηρέασαν με καταστροφικό τρόπο την οικονομία της Ελλάδας και τη ζωή των πολιτών της.
Η ανάλυση των περίπλοκων κειμένων αυτών των συμφωνιών αποκαλύπτει τη χρήση μηχανισμών, οι οποίοι, αντί να στηρίξουν την Ελλάδα, επέτρεψαν να μεταφερθεί ο κύριος όγκος των νέων δανείων στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, επιταχύνοντας συνάμα τη διαδικασία των ιδιωτικοποιήσεων μέσω της χρήσης χρηματοδοτικών μέσων. Η Ελλάδα κλήθηκε να πληρώσει κάθε λογής καταχρηστικές δαπάνες γι’ αυτήν τη διαδικασία.'' 

Η Επιτροπή Αλήθειας εστιάζει στη συνοπτική περιγραφή ορισμένων μόνον απο τους μηχανισμούς που εντόπισε στις συμφωνίες. Ένας απο αυτούς τους μηχανισμούς ο οποίος επέτρεψε την μετατροπή των υφιστάμενων κρατικών χρεογράφων σε διμερή δάνεια ήταν κρυμμένος σε ένα παράρτημα, μέσα στο οποίο υπήρχε μια άλλη συμφωνία: η Συμφωνία Εκχώρησης (Assignment Agreement). Η συμφωνία αυτή επιτρέπει, με τη συμπλήρωση ενός απλού εντύπου τη μετατροπή ομολογιούχων, όπως επι παραδείγματι ενός ''Υφιστάμενου Δανειστή'' σε νέα συμβαλλόμενα μέρη της εν λόγω σύμβασης.

Ο μηχανισμός αυτός χρησιμοποιεί έναν λογαριασμό που άνοιξε στην Ε.Κ.Τ. η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη διεκπεραίωση όλων των πληρωμών εκ μέρους των συμβαλλόμενων μερών, της KFW και του δανειολήπτη. Πριν απο την ημερομηνία ισολογισμού, όλα τα ποσά που ελήφθησαν στον λογαριασμό της Ε.Κ.Τ. διατίθενται στους ''Δεσμευμένους δανειστές''. Έτσι, οι εκταμιεύσεις που γίνονταν απο τους διμερείς δανειστές στο λογαριασμό της Ε.Κ.Τ. όδευαν κατευθείαν στους ''Δεσμευμένους δανειστές'', δηλαδή στους ομολογιούχους του προηγουμένως υφιστάμενου ελληνικού χρέους. 

Το αποτέλεσμα ήταν το διμερές χρέος να μην ωφελήσει την Ελλάδα αλλά τις τράπεζες, οι οποίες κατείχαν ελληνικά κρατικά χρεόγραφα με τρέχουσα αξία πολύ χαμηλότερη απο την ονομαστική. Αποτέλεσμα ήταν ενώ το 2010 η Γενική Κυβέρνηση όφειλε σε χρεόγραφα (μακροπρόθεσμους τίτλους χρέους) 200 περίπου δις και δάνεια 12,9 δις ευρώ, το 2014 να οφείλει σε χρεόγραφα 36,1 δις ευρώ και σε δάνεια 226,8 δις ευρώ. 

Μηχανισμοί που διέπονται απο την κύρια σύμβαση χρηματοδοτικής διευκόλυνσης 

Το 2012 επιβλήθηκε στην Ελλάδα ένα άλλο σύνολο συμφωνιών που είχε ως αποτέλεσμα την ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών, καθώς και την αγορά, την ανταλλαγή και την ανακύκλωση εργαλείων χρέους. Πραγματοποιήθηκε μέσω της Συμμετοχής του Ιδιωτικού Τομέα (ΣΙΤ) και της Επαναγοράς του Χρέους, που δημιούργησαν ένα δυσθεώρητο χρέος προς το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, μαζί με άλλες υποχρεώσεις, πλέον ενός μεγάλου ποσού  εξόδων. 

1. Ο μηχανισμός που εφαρμόσθηκε στο πρόγραμμα Ανακεφαλαιοποίησης των χρηματοσπιστωτικών ιδρυμάτων ήταν ο εξής: 

-το ΕΤΧΣ (Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας) εκδίδει διαφόρων ειδών "Μέσα Χρηματοδότησης'' όπως γραμμάτια κυμαινόμενου επιτοκίου, τα οποία εκκαθαρίζονται ως χρεόγραφα "Άμεσης επανεκχώρησης" και τίθενται σε διαπραγμάτευση στο Χρηματιστήριο του Λουξεμβούργου.

-το ΕΤΧΣ παραδίδει τα προϊόντα της εκταμίευσης στο ελληνικό ΤΧΣ (βλέπε Κύρια Σύμβαση Χρηματοδοτικής διευκόλυνσης (ΚΣΧΔ) και τους ειδικούς όρους διευκόλυνσης -Παράρτημα 2- της Σύμβασης Δανειακής διευκόλυνσης)

-οι ελληνικές ιδιωτικές τράπεζες εκδίδουν Μέσα ελληνικών τραπεζών και το ΤΧΣ τα αποκτά, χρησιμοποιώντας τις διαδικασίες του μηχανισμού διευκόλυνσης του ΕΤΧΣ 

-η Τράπεζα της Ελλάδας καταχωρίζει τα ομόλογα του ΕΤΧΣ δημιουργώντας ένα χρέος που λαμβάνει τη μορφή δανείου απο το ΕΤΧΣ

-το ΕΤΧΣ δημιουργεί τίτλους υπερ των Μέσων Ελληνικών Τραπεζών και στη συνέχεια η Τράπεζα της Ελλάδας θα καταβάλλει τόκους υπέρ του ΕΤΧΣ, πλέον προμηθειών, δαπανών, εξόδων ή φόρων. 

Αποτέλεσμα:  Η όλη επιχείρηση ωφελεί αποκλειστικά τις ελληνικές ιδιωτικές τράπεζες, ενώ από την άλλη μεριά δημιουργείται μια υποχρέωση για την Ελλάδα υπό τη μορφή ενός νέου δανείου από το ΕΤΧΣ. Το ΤΧΣ γενά άλλες υποχρεώσεις, δημιουργώντας τίτλους υπέρ των «Μέσων Ελληνικών Τραπεζών».

2. Ο μηχανισμός που εφαρμόστηκε στο πρόγραμμα PSI (σκοπός του είναι η εθελοντική ανταλλαγή χρεωστικών τίτλων που αφορούν τις υφιστάμενες ''υποχρεώσεις εσωτερικού ελληνικού χρέους'' και ''άλλες υποχρεώσεις ελληνικού χρέους'') ήταν ο εξής:

-το ΕΤΧΣ χρηματοδοτεί το PSI με ποσό ύψους έως 30 δις ευρώ εκδίδοντας Τίτλους Χρέους. Μπορεί να χρηματοδοτηθεί από συναλλαγές αγοράς με διακινδύνευση, όπως νομισματικές συναλλαγές και πράξεις αντιστάθμισης κινδύνου. 

-η Wilmington Trust (London) Limited είναι ο Εμπιστευματοδόχος Ομολογιών και θέτει τους όρους με τους οποίους η Ελλάδα θα εκδώσει κρατικά ομόλογα με την ονομασία Νέα Ελληνικά Ομόλογα έως και 70 δις ευρώ, τα οποία συγχρηματοδοτούν την επιχείρηση. 

-το PSI επιτρέπει πράξεις αναχρηματοδότησης, ανανέωσης και μετακύλισης περιλαμβανομένων των χρηματοπιστωτικών εργαλείων που χρηματοδοτούν αυτές τις πράξεις.

-οι τόκοι που συγκεντρώνονται απο συγκεκριμένα εκκρεμή κρατικά ομόλογα, τα οποία βρίσκονται σε κυκλοφορία και εκδόθηκαν απο την Ελλάδα ή με εγγύηση της Ελλάδας, ανταλλάσονται με Νέα Ελληνικά Ομόλογα. 

Αποτέλεσμα: Οι μηχανισμοί που αναλύθηκαν παραπάνω δείχνουν ότι η μεγάλη ζημία για την Ελλάδα ήταν το PSI και όχι το πολυδιαφημισμένο «κούρεμα», το οποίο έπληξε κυρίως τους μικροεπενδυτές, όπως εξηγήθηκε στο Δεύτερο Κεφάλαιο.

Το PSI γέννησε ένα υπέρογκο ποσό δανειακών υποχρεώσεων προς το ΕΤΧΣ και εξασφάλισε τη δημιουργία των ΝΕΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΟΜΟΛΟΓΩΝ που ωφελούν τους διεθνείς επενδυτές. 

Το PSI επέτρεψε επίσης: 

-τη μετατροπή των τόκων και των «λοιπών» απροσδιόριστων υποχρεώσεων σε χρέος προς το ΕΤΧΣ. 
-τη χρήση του δημόσιου χρέους για να χρηματοδοτηθούν συναλλαγές αγοράς με διακινδύνευση, με όλα τα έξοδα και τις ζημίες να βαρύνουν την Ελλάδα. 
-Nα δρομολογηθεί σαν να είναι στον αυτόματο πιλότο μια πορεία διαρκούς μεγέθυνσης του χρέους προς το ΕΤΧΣ, μέσω πράξεων μετακύλισης, αναχρηματοδότησης και ανανέωσης των πράξεων που είχαν επιχειρηθεί προηγουμένως.

Ο μηχανισμός που εφαρμόστηκε στο Πρόγραμμα Επαναγοράς Χρέους: η διαδικασία Επαναγοράς του Χρέους αφορούσε την επαναγορά ομολόγων που εκδόθηκαν απο την Ελλάδα ή με την εγγύηση της Ελλάδας και προοριζόταν ειδικά για την αγορά των Νέων Ελληνικών Ομολόγων που εκδόθηκαν στο πλαίσιο του PSI. Η διαδικασία Επαναγοράς του Χρέους συνδέεται και με μια άλλη συμφωνία: τη Σύμβαση Διευκόλυνσης Πιστωτικής Ενίσχυσης ΕΚΤ, σκοπός της οποίας είναι να επιτρέψει στην Ελλάδα να χρηματοδοτήσει την απόκτηση τίτλους χρέους του ΕΤΧΣ που απαιτούνται για να εκπληρωθεί ο σκοπός της προσφοράς επαναγοράς. 

Ο μηχανισμός λειτουργεί ως εξής: 

-ετοιμάζεται μια προσφορά αγοράς σύμφωνα με τις τιμές που καθορίζουν οι κάτοχοι των Νέων Ελληνικών Ομολόγων 

-η ΕΚΤ ενημερώνει το ΕΤΧΣ σχετικά με τα υπάρχοντα Νέα Ελληνικά Ομόλογα που θα επαναγοραστούν

-το ΕΤΧΣ παραδίδει Χρεωστικούς Τίτλους ΕΤΧΣ που δημιουργήθηκαν για την χρηματοδότηση Πράξεων Επαναγοράς Χρέους. 

-η ΕΚΤ λαμβάνει τους Χρεωστικούς Τίτλους ΕΤΧΣ και τους χρησιμοποιεί για να πετύχει διακανονισμό στο πλαίσιο της εν λόγω Προσφοράς Επαναγοράς Χρέους που γίνεται απο την ΕΚΤ, η οποία λειτουργεί ως αντιπρόσωπος της Ελλάδας. 

-η Ελλάδα θα διατηρήσει τα Νέα Ελληνικά Ομόλογα που επαναγόρασε μέχρι τη λήξη τους ή θα τα ακυρώσει. 

Αποτέλεσμα της λειτουργίας του μηχανισμού: Τα προβληματικά Νέα Ελληνικά Ομόλογα τα οποία εκδόθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος PSI μέσω αυτού του μηχανισμού ανακυκλώθηκαν και ανταλλάχθηκαν με μια νέα υποχρέωση της Ελλάδας, η οποία εκφράζεται ως δάνειο που λαμβάνει η Ελλάδα απο το ΕΤΧΣ. 

Επιτάχυνση της διαδικασίας ιδιωτικοποιήσεων 

Η απόκτηση της κυριότητας των στρατηγικών περιουσιακών στοιχείων και κερδοφόρων δημοσίων επιχερήσεων ήταν πάντοτε ένας κύριος στόχος της ελίτ του ιδιωτικού τομέα. Ο στόχος αυτός έχει ικανοποιηθεί απο το σύστημα χρέους, το οποίο παρέχει το πρόσχημα για να υποχρεωθεί το Δημόσιο να εκποιήσει την περιουσία του προκειμένου να πληρωθούν τα τοκοχρεωλύσια. 

Η κύρια Σύμβαση Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης εισήγαγε την έκδοση χρηματοοικονομικών εργαλείων που ονομάζονται Ομόλογα Τιτλοποίησης, τα οποία επιτρέπουν όχι μόνον την επιτάχυνση της διαδικασίας των ιδιωτικοποιήσεων, αλλά και την απευθείας χρήση των συγκεκριμένων ομολόγων για την πληρωμή χρεών προς το ΕΤΧΣ. 

Ο μηχανισμός περιλαμβάνει: 

-ιδιωτικές εταιρείες Ειδικού Σκοπού ή Κεφάλαια, που θα εκδίδουν Ομόλογα Τιτλοποίησης 

-τα ομόλογα τιτλοποίησης είναι δομημένα από ή για λογαριασμό της Ελλάδας ή της ελληνικής υπηρεσίας ιδιωτικοποιήσεων, δηλαδή του ΤΑΙΠΕΔ, η οποία διατηρεί: α. μετοχές σε δημόσιες εταιρείες, οι οποίες προορίζονται προς ιδιωτικοποίηση β. γη και κτίρια, δικαιώματα αποθήκευσης αποθεμάτων φυσικού αερίου, οικονομικά δικαιώματα, δικαιώματα ψήφου και άλλα περιουσιακά στοιχεία ή δικαιώματα τα οποία προορίζονται προς ιδιωτικοποίηση γ. τα δικαιώματα στις εισπράξεις ή στις προσόδους των συναλλαγών ιδιωτικοποιήσεων, τα δικαιώματα των οποίων έχουν μεταβιβασθεί στην εν λόγω εταιρεία απο το Δημόσιο.

-τα Ομόλογα Τιτλοποίησης διευκολύνουν τη χρηματοδότηση της διαδικασίας ιδιωτικοποιήσεων μέσω του ΤΑΙΠΕΔ. 

-Η Ελλάδα μπορεί να χρησιμοποιήσει τα Ομόλογα Τιτλοποίησης για να πληρώσει δάνεια του ΕΤΧΣ. Εάν η Ελλάδα πληρώσει το χρέος στο ΕΤΧΣ με μετρητά, θα χρησιμοποιήσει προσόδους απο τις ιδιωτικοποιήσεις, όπως ορίζεται στο Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής, που επιβλήθηκε απο το ΔΝΤ, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την ΕΚΤ. Το έγγραφο αναφέρει ρητά ότι: "τα καθαρά έσοδα που θα προκύψουν θα αποδοθούν στο Ταμείο με σκοπό τη μείωση του χρέους".

Αποτέλεσμα: η χρήση των Ομολόγων Τιτλοποίησης επιτάχυνε τη διαδικασία των ιδιωτικοποίησεων. Τα περιουσιακά στοιχεία του ελληνικού Δημοσίου μετατρέπονται σε μέθοδο αποπληρωμής χρέους προς το ΕΤΧΣ. 

  

Οι μηχανισμοί που αναλύθηκαν παραπάνω καταδεικνύουν ότι οι συμφωνίες, στο σύνολό τους, δεν στήριξαν την Ελλάδα, αλλά εξυπηρέτησαν τα συμφέροντα του ιδιωτικού χρηματοπιστωτικού τομέα. 

Οι συμφωνίες δημιούργησαν ένα τρέχον ανεξόφλητο χρέος 183,9 δις ευρώ προς τους διμερείς δανειστές και το ΕΤΧΣ, πέραν όλων των άλλων υποχρεώσεων και των καταχρηστικών δαπανών. Επίσης προσέφεραν ένα στιβαρό εργαλείο για την επιτάχυνση της διαδικασίας ιδιωτικοποιήσεων, καθώς και τη δυνατότητα μετατροπής των δημόσιων περιουσιακών στοιχείων σε μέσα πληρωμής χρεών. 

Οι συμφωνίες περιέχουν καταχρηστικούς όρους, όπως: «προβλέψεις, οι οποίες είναι εν μέρει ή εξ ολοκλήρου άκυρες, παράνομες ή ανεπίδεκτες εκτέλεσης θα ερμηνεύονται και, συνεπώς, θα υλοποιούνται σύμφωνα με το πνεύμα και τον σκοπό της παρούσας Συμφωνίας και τους συγκεκριμένους όρους της συμφωνίας διευκόλυνσης», και άλλους, όπως αναλύεται περαιτέρω στο Έβδομο Κεφάλαιο. 

Όλες οι συμφωνίες ήταν προσαρμοσμένες στα Μνημόνια Συνεννόησης που είχαν ολέθριες επιπτώσεις.  

Το αποτέλεσμα ήταν μια τεράστια καταστροφή για την Ελλάδα και τον πληθυσμό της. Ίσως να μην αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η συμφωνία επέβαλε την εταιρεία Cleary, Gottlieb Steen & Hamilton ως ιδιωτικό νομικό σύμβουλο του ελληνικού δημοσίου. Η εταιρεία αυτή είναι περιβόητη στη Λαινική Αμερική για τη παροχή συμβουλών σχετικά με τη μετατροπή του επονείδιστου και ληξιπρόθεσμου εξωτερικού χρέους σε νέα ομόλογα σύμφωνα με το «Σχέδιο Μπρέιντι», οδηγώντας πολλές χώρες της Λατινικής Αμερικής στην καταστροφή, όπως αποδείχτηκε από τον Επίσημο Λογιστικό Έλεγχο του Χρέους στον Ισημερινό και την Κοινοβουλευτική Επιτροπή Έρευνας στη Βραζιλία. 

Αυτά τα αρχικά ευρήματα της Επιτροπής καταδεικνύουν πόσο σημαντικό είναι να συνεχισθεί η έρευνα και η διαδικασία ελέγχου του χρέους.

Επιμέλεια: Ξενοφών Οικονομικός (5.12.2015)