"...Η χώρα μας είχε και έχει για το μέλλον τα αποθέματα Λιγνίτη που θα της επιτρέψουν να στηρίζει σ' αυτά ένα μέρος της ενεργειακής της βάσης" Δ. Μπάτσης (γραμμένο το 1947!) Ά Μέρος

"Έχουμε κοιτάσματα απ' όπου αντλούμε και μπορεί να αντλήσουμε μεταλλεύματα σε ποσότητες, που να εξασφαλίζουν τον εφοδιασμό της βιομηχανίας τόσο στο κοντινό όσο και για το πιο μακρινό μέλλον... Τα ποσά (της ετήσιας εξόρυξης των κυριοτέρων μεταλλευμάτων) επαρκούν για τον εφοδιασμό σε πρώτη ύλη των κλάδων της μεταλλουργίας και της χημικής βιομηχανίας..." έγραφε ο Δ. Μπάτσης στο έργο του "Η Βαρειά Βιομηχανία στην Ελλάδα" το 1947. 

Και συνέχιζε ο Δ. Μπάτσης: "Ο λιγνίτης, όπως πολλά άλλα ορυκτά και μεταλλεύματα που αναφέραμε, βρίσκεται σε τέτοιες ποσότητες στο υπέδαφος της χώρας μας που θα έπρεπε, στο διάστημα του μεσοπολέμου, να τον είχαν προσέξει τόσο τα αρμόδια κρατικά όργανα όσο και οι επιχειρηματικοί κύκλοι ώστε να ερευνηθούν και να εξακριβωθούν τα πιθανά αποθέματα από τις γνωστές ως τα σήμερα εμφανίσεις, πράγμα απαραίτητο για μια τεχνικά άρτια εξόρυξη του σε σοβαρές ποσότητες, προς διάφορες βιομηχανικές χρήσεις." και όλα αυτά γράφονταν από τον αδίκως εκτελεσθέντα (βλέπε εδώ, σημείωση 1 : ) Δ. Μπάτση το 1947.

Ανοίγουμε, με την παρούσα ανάρτηση, το θέμα των Λιγνιτών στην πατρίδα μας. Θα παρουσιάσουμε τη μελέτη του Δ. Μπάτση σχετικά με τους Λιγνίτες, αλλά και σε επόμενες αναρτήσεις μας θα ασχοληθούμε με τους Λιγνίτες σήμερα. Δηλαδή ποιά τα αποθέματα, πως αξιοποιούνται κλπ.

ο καθηγητής - λιγνιτολόγος F.Kegel

Θυμίζουμε στους αναγνώστες μας πως στην εισαγωγή του πονήματός του ο Δ. Μπάτσης αναφέρεται στους τεχνικούς (βλέπε εδώ) και οικονομικούς όρους (βλέπε εδώ) για τη δημιουργία μεταλλουργικής και χημικής βιομηχανίας. Προηγήθηκε η παρουσίαση της αναγκαιότητας για τη δημιουργία βαρειάς μεταλλουργικής και χημικής βιομηχανίας (βλέπε εδώ). Στο δε πρώτο μέρος του έργου του ο Δ. Μπάτσης ανέλυσε το Ενεργειακό Δυναμικό και την Ενεργειακή βάση (βλέπε εδώ). 

Ο Δ. Μπάτσης παρουσιάζει το Λιγνιτικό θέμα με μια εισαγωγή και κατόπιν ανάλυση υπό την εξής θεματολογία: 1.Αποθέματα-Εξόρυξη-Παραγωγή Λιγνίτη, 2.Χρησιμοποίηση και αξιοποίηση του λιγνίτη 3.Οι βάσεις για μια σωστή αντιμετώπιση του Λιγνιτικού.

Ξεκινάμε την παρουσίαση του Λιγνιτικού Θέματος με μια συνοπτική περίληψη της ανάλυσης του Δ. Μπάτση ενώ ακολουθούν, σε μορφή jpeg, οι αντίστοιχες σελίδες και πίνακες από το βιβλίο του. Οι σημειώσεις στο τέλος της ανάρτησης είναι δικές μας και βοηθούν τον αναγνώστη να γνωρίσει καλύτερα το λιγνιτικό θέμα, παραμένουν ωστόσο περιληπτικές και γράφονται οι απολύτως αναγκαίες δεδομένου ότι θα ακολουθήσουν και άλλες αναρτήσεις με πληρέστερα στοιχεία. 

                                                                          ***

-Ο λιγνίτης...βρίσκεται σε τέτοιες ποσότητες στο υπέδαφος της χώρας μας που θα έπρεπε στο διάστημα του μεσοπολέμου, να τον είχαν προσέξει τόσο τα αρμόδια κρατικά όργανα όσο και οι επιχειρηματικοί κύκλοι ώστε να εξακριβωθούν τα πιθανά αποθέματα, πράγμα απαραίτητο για μια τεχνικά άρτια εξόρυξη του σε σοβαρές ποσότητες, προς διάφορες βιομηχανικές χρήσεις.

-Ακόμα και για την ποιότητα του ελληνικού λιγνίτη...θα μπορούσαμε να είχαμε μια βέβαιη γνώμη από τους ειδικούς, αν το όλο ζήτημα του λιγνίτη είχε γίνει από τους πιο πάνω υπεύθυνους κρατικούς λειτουργούς και ιδιώτες, εθνικό ζήτημα καυσίμου. 

-Οι εργασίες όμως που έγιναν γύρω από το λιγνιτικό, έγιναν συμπτωματικά και η πρακτική δουλειά της εξόρυξης λιγνίτη στέκεται σε υποτυπώδη μορφή και αναχρονιστικές τεχνικές συνθήκες. 

-(Οι τότε κυβερνώντες...) έκαναν ώστε ο λιγνίτης να αποτελέσει μονάχα το βοηθητικό καύσιμο που η ποσότητα της εξόρυξής του ήτανε πάντα σε αντίστροφο λόγο με τον όγκο των εισαγωγών σε ξένο κάρβουνο και άλλα καύσιμα (ανάλογα δηλαδή με το ύψος της τιμής του αγγλικού κάρβουνου στη διεθνή αγορά).

-Η προσήλωση και η μόνιμη τοποθέτηση του κέντρου βάρους της ελληνικής οικονομίας στην ξένη αγορά έκανε ώστε να γίνει και ο λιγνίτης ένα είδος αναπληρωματικό ντόπιο καύσιμο χρήσιμο για τις περιπτώσεις που σημειώνεται έλλειψη των ξένων καυσίμων. Στην ίδια κατηγορία είναι τα περισσότερα μεταλλεύματα της χώρας, απλά εμπορεύματα, αρκετά μάλιστα φθηνά για τις ξένες αγορές και όχι ύλη για ανάπτυξη ντόπιας βιομηχανίας. 

-Από έκθεση που είχε συντάξει το Ανώτατο Οικονομικό Συμβούλιο στα 1933 το σύνολο των βεβαιωθέντων αποθεμάτων λιγνίτου ανέρχονταν σε 5.000.000 τόνους. Το σύνολο των πιθανών βάσει εμφανίσεων ανέρχονταν σε 27.000.000 τόνους και το σύνολο των δυνατών βάσει λιγνιτοφόρου λεκάνης σε 156.000.000 τόνους. 

-Νεώτεροι υπολογισμοί που έγιναν από τον γερμανό καθηγητή Κέγκελ (1) ανεβάζουν το σύνολο των δυνατών αποθεμάτων σε όλες τις γνωστές πλουσιότερες λιγνιτοφόρες περιοχές σε 7.200.000.000 τόνους. 

-Οι διαφορές που παρατηρούνται στις εκτιμήσεις των ειδικών οφείλονται στο ότι δεν πάρθηκαν από τον καθένα τα ίδια δεδομένα. Μ' όλο όμως που οι αριθμοί του Κέγκελ θεωρήθηκαν "υπεραισιόδοξοι"...νομίζουμε ότι τα συμπεράσματα των ειδικών γεωλόγων πρέπει να μάς πείσουν πως οι αριθμοί ενός επιστήμονα του κύρους του Κέγκελ (2) δεν μπορεί να θεωρηθούν "υπεραισιόδοξοι" πριν γίνουν εξαντλητικές έρευνες σε όλες τις περιοχές της χώρας. 

-Απόδειξη του ανωτέρω ισχυρισμού είναι πως ερευνητικά ενός περίπου έτους γινόμενα από τους Σιδηροδρόμους Ελληνικού Κράτους στην Πτολεμαΐδα, βεβαίωσαν 300.000.000 τόνους λιγνίτη εύκολης εξόρυξης με αποκάλυψη σε μια περιοχή πολύ περιορισμένη. Τα 300 αυτά εκατομμύρια αντιστοιχούν με 60 εκατομμύρια τόνους πρώτου αγγλικού λιθάνθρακα δηλαδή με επάρκεια 75 ετών σύμφωνα με την προπολεμική κατανάλωση καυσίμων. 

-Θα ήταν ολότελα αντιεπιστημονική μέθοδος να περιορίζουμε τα στρώμματά μας στις περιοχές μονάχα που η ανοργάνωτη πρωτοβουλία των προνομιούχων εκμεταλλευτών έστρεψε την κερδοσκοπική της διάθεση. 

σύγχρονη μέθοδος εξόρυξης λιγνίτη

-Όσο για την αξία που έχουν τα επιστημονικά συμπεράσματα ως προς τα αποθέματα του λιγνίτη (πιθανά και δυνατά) ...έχουν απο οικονομική άποψη περιορισμένη σημασία. Πρώτο, διότι και σε μικρότερα αποθέματα να καταλήξει κανείς, ας πούμε σε 2 δισεκατομμύρια τόνους (το 1/3 των όσων υπολογίζει ο Κέγκελ) πάλι υπάρχουν κοιτάσματα αρκετά για διάστημα που ξεπερνάει τις προβλέψεις αιώνων. 

-Δεύτερο: διότι σημασία ζωτική και επείγουσα για την εκβιομηχάνιση της χώρας έχει: α.η ορθολογική και συγχρονισμένη εξόρυξη του λιγνίτη με αύξηση της αποδοτικότητας του έλληνα ανθρακωρύχου. β.η αξιοποίηση του λιγνίτη τόσο για βιομηχανικές και αστικές χρήσεις όσο και η εκμετάλλευσή του για να παραχθούν άλλες χρήσιμες ύλες.

-Η πείρα, από την έως τώρα εκμετάλλευση του λιγνίτη στη χώρα μας, δείχνει ότι η επιχειρηματική δράση της ελληνικής κεφαλαιοκρατίας ούτε ποσοτικά ούτε τεχνικά χρησιμοποίησε το πολύτιμό μας ορυκτό σύμφωνα με τις υποδείξεις της επιστήμης και της τεχνικής. Η μέθοδος της εξόρυξης ήταν ελεεινή... ο κακός τεχνικός εξοπλισμός και η κακή μέθοδος εκμετάλλευσης ελάττωνε την αποδοτικότητα της δουλειάς του εργάτη... η σύγκριση της αποδοτικότητας του έλληνα ανθρακωρύχου προς τον εργάτη της δυτικής ευρώπης μάς παρουσιάζει τη μειονεκτική αναλογία 1:10 σε βάρος του έλληνα εργάτη. 

-Αποτέλεσμα της κακής εκμετάλλευσης του λιγνίτη ήταν ότι πρίν από τον πόλεμο ο ντόπιος λιγνίτης έδινε μόλις το 3% της ενέργειας που παράγονταν στη χώρα από στερεά καύσιμα, ενώ το 97% το έδινε το ξένο κάρβουνο...

-Η αξία του ντόποιου λιγνίτη που εξορύχτηκε (1937) ήταν 40 φορές μικρότερη από την αξία των καυσίμων που αγοράστηκαν από το εξωτερικό (1938) ή το 2,5% της αξίας της. 

-Συμπερασματικά: α. η χώρα μας είχε και έχει για το μέλλον τα αποθέματα λιγνίτη που θα της επιτρέψουν να στηρίζει σ' αυτά ένα μέρος της ενεργειακής της βάσης (σημ.δικής μας: δεν μπορεί κανείς να μη σταθεί στα σπουδαία συμπεράσματα του οικονομολόγου Δ. Μπάτση γραμμένα ήδη από το 1947. Εξήντα επτά χρόνια μετά άνω του 45% της ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας μας προέρχεται από την καύση λιγνίτου ενώ πολλές είναι οι χρήσεις του και σε άλλες εφαρμογές) β. στο παρελθόν η αρπακτική τακτική της οικονομικής ολιγαρχίας ματαίωσε την ποσοτική εκμετάλλευση του ορυκτού αυτού σε μεγάλη κλίμακα και κράτησε χαμηλά την αποδοτικότητα εργασίας...με καθυστερημένες τεχνικές μεθόδους και πρωτόγονο τεχνικό εξοπλισμό. 

Σημειώσεις δικές μας: 

Σημείωση 1: Πρόκειται για τον γερμανό Καθηγητή  Kegel. Ήταν καθηγητής της Bergakademie της πόλης Freiberg του Saar και συγχρόνως Διευθυντής του Ινστιτούτου Λιγνίτη Braunkohlen - Forschungs - Institut, το οποίο λειτουργούσε στην ίδια πόλη. Κατά τεκμήριο ήταν απο τους κορυφαίους επιστήμονες της εποχής εκείνης που ασχολούνταν με ζητήματα εκμετάλλευσης και αξιοποίησης λιγνιτών.  

Κλήθηκε να ερευνήσει τις δυνατότητες λιγνιτοπαραγωγής στην Ελλάδα από την Κυβέρνηση του δικτάτορα Μεταξά. Η ειλικρίνεια και η επιστημονική εντιμότητα με την οποία προσπάθησε ο Kegel να προσφέρει τις γνώσεις του σε μια χώρα που δεν ήταν η πατρίδα του, γίνετε αμέσως φανερή σε κάθε αναγνώστη των εκθέσεων. Εντυπωσιακά στοιχεία τους είναι ο ορθολογισμός με τον οποίο προσεγγίζονται τα πρός διερεύνηση θέματα, η απλότητα της σκέψης, η σαφήνεια των νοημάτων και η τέλεια μεθοδολογία που ακολουθείται. 

Ειδικότερα για την περιοχή που εκτείνεται από τη Φλώρινα, μέχρι τις παρυφές των Σερβίων, ο Kegel υπολογίζει τα δυνατά αποθέματά της στα 6 δισεκατομμύρια τόνους. Η προσέγγιση αυτή, σε μια εποχή που και οι πλέον αισιόδοξοι θεωρούσαν αδύνατη την ύπαρξη αποθεμάτων άνω των 300 εκ. τόνων, είναι εκπληκτική. Τα κείμενα αναδημοσιεύονται πιστά, από τα Τεχνικά Χρονικά του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος (τεύχος Απριλίου του 1939). Παρ' όλο που πέρασαν τόσα χρόνια διατηρούν την επικαιρότητά τους και εκτός από το ιστορικό θα προκαλέσουν ασφαλώς και το επιστημονικό ενδιαφέρον των αναγνωστών - ιδιαίτερα των νεωτέρων επιστημόνων - διότι είναι υπόδειγμα επιστημονικοτεχνικων εκθέσεων με ποιοτικά χαρακτηριστικά που σπάνια συναντώνται σε αντίστοιχα κείμενα της εποχής μας. (βλέπε εδώ) 

Σημείωση 2: Για μια ακόμη φορά αποδεικνύεται η επιστημονική αρτιότητα του Δ. Μπάτση. Ο Δ. Μπάτσης επιχειρηματολογεί για την ύπαρξη πολλών εκατομμυρίων τόνων λιγνίτη, πολλαπλάσιων από όσων ισχυρίζεται το Ανώτατο Οικονομικό Συμβούλιο. Υποστηρίζει και τελικά επιβεβαιώνεται, ως άλλωστε και ο κορυφαίος λιγνιτολόγος Κέγκελ, για την ύπαρξη άνω των 6 δισεκατομμυρίων τόνων λιγνίτη σε όλες τις γνωστές λιγνιτοφόρες περιοχές της Ελλάδας. Τα βεβαιωμένα, εκμεταλλεύσιμα και μη, αποθέματα στεραιών καυσίμων, εκτός της Τύρφης των Φιλίππων ανέρχονται σε 6.215 εκατομμύρια τόνους (στα τέλη του 2004), και αν το κοίτασµα Φιλίππων, σε ισοδύναµους τόνους λιγνίτη τύπου Πτολεµαίδας, προστεθεί στο προηγούµενο σύνολο τα αποθέµατα ανέρχονται σε 7.915 εκατοµ. τόνους. Περισσότερα δηλαδή και από τα 7.200 εκατομμύρια που είχε εκτιμήσει ο Kegel. (πληροφορίες από την εργασία: "Λιγνίτες στην Ελλάδα: Ιδιότητες, Χρήσεις και Προοπτικές" των Κ.Παπανικολάου και Θ. Κώτη.)

                                                                              ***

Ακολουθεί σε μορφή jpeg το αντίστοιχο κείμενο από το βιβλίο του Δ. Μπάτση "Η Βαρειά Βιομηχανία στην Ελλάδα" σελ.44-47. Παροτρύνουμε τον αναγνώστη να δώσει σημασία και στις αντίστοιχες υποσημειώσεις του Δ. Μπάτση. 

Επιμέλεια: Ξενοφών Οικονομικός (25.11.2014) ©

 

Copyright 4481/2017